نامِ پیامبر (ص) و شهادتین به زبانِ پهلوی ( پارسی میانه )
« به نامِ ایزدِ یکتا »
نامِ پیامبر (ص) و شهادتین به زبانِ پهلوی ( پارسی میانه )
در میانِ سکه هایِ شناخته شده ی عرب-ساسانی ، درهمِ سیمین ( = نقره ای ) بسیار کمیابی که تصویرِ نمونه ای از آن در زیر آمده است ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . این سکه کهن ترین و شاید تنها سندی است که ترجمه یِ پهلویِ « محمّد رسول الله » را بصورت mhmt pgt' y yzdt / mahmad paygāmbar i yazad « محمّد پیامبرِ ایزد » می نمایاند .
ضربِ گرم کرمان ، سال 70 قمری
رویِ سکه : نیمرخ راست خسرو دوم ( = خسرو پرویز ) ؛ در برابرِ چهره یِ شاه به خطِ پهلوی « mhmt pgt' y yzdt / mahmad paygāmbar i yazad محمّد پیامبرِ ایزد ( = محمّد رسول الله ) » ، در پُشتِ سرِ پادشاه به خط پهلوی GDE 'pzwt / xwarrah abzūd / « فرّه افزود » ، در حاشیه به خطِ کوفی « بسم الله ، ولی الامر » آمده است .
پشتِ سکه : آتش دان و دو نگهبان در دو سویِ آن ؛ در سمتِ راست به خطِ پهلوی glm klm'n « گرم کرمان » ، در سمتِ چپ به خطِ پهلوی hpt't / haftād « هفتاد » آمده است .
درهمِ سیمین ( = نقره ای ) دیگری نیز یافت شده است که تاریخِ 72 قمری را بر خود دارد و توسطِ حاکمِ زبیریِ سیستان ، عبدالعزیز بن عبدالله بن عامر ، ضرب شده است . این درهمِ سیمین نه تنها ترجمه یِ پهلویِ « محمّد رسول الله » ، بلکه کهن ترین ترجمه یِ شهادتین « لا اله الا الله ، محمّد رسول الله » را به دست می دهد ( نک : مشیری 1981 : 168-172 ) :
ضرب سیستان ، سال 72 قمری
رویِ سکه : نیمرخِ راست خسرو دوم ( = خسرو پرویز ) ، در برابرِ چهره ی پادشاه به خط پهلوی 'pdwl' cyc Y ' pdwl ' Y myl / Abdulazīz i Abdula i āmir « عبدالعزیزِ عبداللهِ عامر » ، در پشتِ سرِ پادشاه به خطِ پهلوی GDE 'pzwt / xwarrah abzūd / « فرّه افزود » در حاشیه به خطِ کوفی « بسم الله ، العزیز » آمده است .
پشتِ سکه : نوشته ای به خطِ پهلوی در چند سطر :
dw hpt’t /dō haftād/
yzdtˈ I BRA OLE /yazad-ēw bē ōy/
AHRN yzdtˈ LOYTˈ /any yazad nēst/
mhmt pgt’mbl Y yzdt /Mahmad paygāmbar ī yazad /
SK
آوانویسیِ فارسی :
دو هَفتاد
یَزَد - ایو بی اوی
اَنی یَزَد نیست
مَحمَد پَیگامبَر ئی یَزَد
سک
ترجمه یِ فارسی :
هفتاد و دو
ایزدی جز او
ایزد دیگر نیست
محمّد پیامبرِ ایزد ( است )
سکستان ( = سیستان )
بنمایه :
Mochiri, M. I.,1981, ‘A Pahlavi Forerunner of the Umayyad Reformed Coinage’, Journal of the Royal Asiatic Society 113, pp. 168−172.
دربارۀ چند مهر نوشته و سکۀ نوشته ی ساسانی و عرب ساسانی ، حسن رضایی باغ بیدی ، پژوهشگاهِ علوم انسانی و مطالعاتِ فرهنگی ، 1390
گزارش : مرتضی حماسی
گزارش : مرتضی حماسی
