بندگان نادرشاه،نواب برهان الملک را وکیل مطلق دولتین فرموده،مقرر شد که باتفاق طهماسپ خان جلائر با چهار هزار سوار پیشتر بدار الخلافه،رفته به تنظیم و تنسیق پردازند و در قلعهء پادشاهی مساکن و اماکن مقرره آماده سازند و نگزارند که حیف و میلی بکارخانهجات پادشاهی و ساکنان شهر راه یابد و خلایق را به انواع مهربانی و استماله اطمینان بخشند-چنانچه بر دو امیر بشهر آمده،بامور مرجوعه حسب الواقع پرداخته،مردم را مطمئن ساختند.
بهر حال روز جمع هشتم دیحجه سنه یک هزار و یک صد و پنجاه و یک هجری بدار الخلافه تشریف آوردند و نواب برهان الملک تا غروب نیر اعظم در قلعه حاضر بود، لیکن از شدت وجع پا و صدمات کذا حالی نداشت و از غیرت خودداری مینمود و روز دیگر قریب بصبح داعی حق را لبیک گفته،از کشمکش تعلقات دنیوی نجات یافت1:
کار دنیا کسی تمام نکرد هرچه گیرید مختصر گیرید
شب سوم،جماعه از اجلاف و اوباش شهر آوازه درانداختند که خسرو هندوستان کار نادرشاه را بخدعه تمام کرد و سرش از تن جدا نمود و باین بهانه هجوم عام شده و بر سپاه قزلباش ریختند و هر کرا توانستند،بقتل آوردند و از استماع خبر کشته شدن والی خود بمرتبهء دست و پا گم کردند،که ادنی رزالهء هندوستان چندین قزلباش مسلح را از جان و جامه برهنه میساخت-البته قریب بسه هزار کس از مردم ایران طعمهء تیغ آبدار آن شورهبختان واقعه طلب شده باشند-اواسط شب اهل کار2نادرشاه ترسان و لرزان این قضیه را بخدمت نادرشاه معروض داشتند-مقبول طبع سلطان نشده بغصه جواب داد که مردم اردوبازاری ما از شرارت نفس خود این قسم تهمت جرائم بهندیان میکنند.
حال و روز ایران در دوره نادرشاه
در زمانی که صفویان با هجوم افغانها از هم پاشیده بودند و کشور مورد تجاوز دشمنان داخلی و خارجی بود، عثمانیها ازغرب و روسها از شمال و اعراب از جنوب و ترکمانان از شرق به تاخت و تاز و قتل و غارت مشغول بودند، نادر وضعیت حاکمیت ایران را بهسامان نمود.
در عهد نادر دشمنان و متجاوزان به کشور توسط وی سرکوب شدند و کشور اندکی از قدرت گذشتهٔ خویش را در حفاظت از مرزها و اعمال قدرت یک حکومت مقتدر مرکزی بر تمام وطن، بازیافت. ترکمانان وازبکان به ماوراءالنهر عقبنشینی کردند.
بناهایی که به دستور نادر در خراسان بنا شدهاند نظیر کلات نادری و کاخ خورشید از آثار مهم بازمانده از این دوران هستند.
در عهد او به سپاه و تأمین نیرو بسیار توجه میشد. نادر اقوام ایرانی را متحد و منسجم در زیر پرچم ایران درآورد و باردگیر ایران قدرتمندترین کشور آسیا گشت. شهرها یا ولایات ایران در دوره نادر به شرح زیر بودند: آذربایجان، افغانستان، بلوچستان (پاکستان)، ترکمنستان، گرجستان، داغستان، بحرین، قطر، کشمیر و غیره.
نادر از فرمانروایانی بود که برای آخرین بار ایران را به محدوده طبیعی فلات ایران رسانید و با تدارک کشتیهای عظیم جنگی، کوشید تا استیلای حقوق تاریخی کشور را بر آبهای شمال و جنوب تثبیت کند. با افول دولت نادری، سرزمین پهناور فلات ایران که پس از مدتها به زیر یک درفش درآمده و رنگ یگانگی پذیرفته بود، از هم پاشید.
یک نکته خواندنی از زمان نادرشاه افشار
نادر شاه افشار
نوشته اند: زماني كه نادر شاه افشار عزم تسخير هندوستان داشته در راه كودكي را ديد كه به مكتب مي رفت. از او پرسيد: پسر جان چه مي خواني؟
قرآن.
- از كجاي قرآن؟
- انا فتحنا....
نادر از پاسخ او بسيار خرسند شد و از شنيدن آيه فتح فال پيروزي زد. سپس يك سكه زر به پسر داد. او نگرفت.
نادر گفت: چرا نمي گيري؟
گفت:مادرم مرا مي زند مي گويد تو اين پول را دزديده اي.
نادر گفت:به او بگو نادر داده است. پسر گفت:-مادرم باور نمي كند.
مي گويد: نادر مردي سخي است او اگر به تو پول ميداد يك سكه نمي داد. زياد مي داد.حرف او بر دل نادر نشست. يك مشت پول زر در دامن او ريخت و به راه افتاد.
از قضا در آن سفر چنانكه مشهور تاريخ است همان گونه كه فال نيك زده بود بر حريف خويش- محمد شاه گوركاني- پيروز شد.
جانشینان نادرشاه افشارچه کسانی بودند؟
بعد از نادرشاه، کریمخان (از سرداران نادر) که از طایفه زند بود به قدرت رسید و حکومت بازماندگان افشار محدود به خراسان شد و کریمخان این منطقه را به احترام نادر که اورا ولینعمت خود میدانست در اختیار جانشینانش باقی گذاشت.نادر زمینه را برای جانشینی مناسب از بین برد. وی بسیاری از اطرافیان خود را از پای درآورد. پس از مرگ وی سرداران او نیز در گوشه و کنار علم استقلال بر افراشتند؛ کریمخان زند وکیل الرعایا در شیراز، احمدخان ابدالی در افغانستان، آزادخان افغان در آذربایجان و حتی محمد حسن خان قاجار در مازندران شروع به حکومت کردند. در خراسان نیز علیقلیخان افشار (برادرزاده نادر) بسیاری از اولاد و خانواده نادر را قتل عام کرد و خود را «عادلشاه» نامید و شروع به حکومت کرد. وی که مردی خونریز و عیاش بود، محمدحسن خان قاجار را شکست داده، پسرش آقامحمد خان را مقطوعالنسل کرد. اما سرانجام توسط برادر خود ابراهیم خان، کور و سپس کشته شد. نوه نادر، به نام شاهرخ میرزا را بهقدرت رساندند. یکسال بعد، او نیز مخلوع و کور شد، اما دوباره به قدرت رسید و با حیله و نیرنگ شاه سلیمان ثانی (از خاندان صفوی که مورد احترام عموم بود) از پای درآمد. شاهرخ نابینا چهل و هشت سال سلطنت کرد، اما فقط بر خراسان. پس از مرگ کریم خان، آقامحمدخان به قدرت رسید و به خراسان حمله کرد و شاهرخ را با شکنجه کشت. نادر میرزا فرزند شاهرخ، پدر پیر و نابینا را در دست خونخواران قاجار رها کرد و به افغانستان گریخت و در زمان فتحعلی شاه ادعای سلطنت کرد که دستگیر و کور شد. زبانش را بریدند و او را کشتند. بدین سان آخرین مدعی سلطنت از خاندان افشار از میان برداشته شد.
خواستگاری نادر شاه افشار از الیزابت دختر پطر کبیر
نادر شاه افشار وقتیکه از سفر هندوستان با غنایم بیشمار وارد خاک ایران شد در پیرامون فلات وسیع ایران و کشورهای منضم بدان دو کشور بزرگ و نیرومند روسیه و عثمانی را مشاهده کرد که هنوز از حیطهء اقتدار و سلطهء نظامی او دورمانده بود.نادر شاه آرزو داشت که با طرح مسائل مذهبی و ایجاد رفق در میان شیعه و سنی راه نفوذ معنوی را در قلمرو حکومت عثمانی برای خود باز کند و شاید در پس آن تظاهرات دوستانه سودای خلافت را هم در دماغ خود میپرورد و روی این اصل در این نوبت با سفارتیکه بدر بار عثمانی فرستاد و علاوه بر نامههای دوستانه تحف گرانبهائی را که از هندوستان همراه آورده بود برای سلطان و شیخ الاسلام و صدر اعظم فرستاد.اندیشهء دیگری که بخاطر آن شهریار کشور گشا میگذشت فتح باب دوستی با پادشاهان عیسوی اروپا بود که از آنجمله اطریش در آن روزگار مقام بلندی را داشت و از نفایس هند ارمغانی گرانبها برای ملکهء آن کشور بفرستاد و آن را نشانهء دوستی پایدار میان دو کشور بشمار آورد.نادر شاه در اینکار نیز اندیشهء نظامی مدنظر داشته است زیرا در صورت زد و خورد با عثمانیان دوستی کشوریکه در مرز باختری آن نیرومند و جنگجو باشد برای نادر مغتنم محسوب میشد و آنگاه دیده بساحل شمالی دریای خزر گشوده.نادر کشور پهناور روسیه را نگریست که بعد از مرگ پطر کبیر نه تنها دست تصرف را از کنارههای دور دست این دریا برداشت بلکه در داخل مرزهای طبیعی خود دارای وضع سیاسی عادی شده بود.بازرگانانی که در آنزمان میان دو کشور واسط ارتباط تجارتی بودند از ثروت فراوان و وسعت بیکران روسیه برای او داستانها گفته بودند.
بهر حال روز جمع هشتم دیحجه سنه یک هزار و یک صد و پنجاه و یک هجری بدار الخلافه تشریف آوردند و نواب برهان الملک تا غروب نیر اعظم در قلعه حاضر بود، لیکن از شدت وجع پا و صدمات کذا حالی نداشت و از غیرت خودداری مینمود و روز دیگر قریب بصبح داعی حق را لبیک گفته،از کشمکش تعلقات دنیوی نجات یافت1:
کار دنیا کسی تمام نکرد هرچه گیرید مختصر گیرید
شب سوم،جماعه از اجلاف و اوباش شهر آوازه درانداختند که خسرو هندوستان کار نادرشاه را بخدعه تمام کرد و سرش از تن جدا نمود و باین بهانه هجوم عام شده و بر سپاه قزلباش ریختند و هر کرا توانستند،بقتل آوردند و از استماع خبر کشته شدن والی خود بمرتبهء دست و پا گم کردند،که ادنی رزالهء هندوستان چندین قزلباش مسلح را از جان و جامه برهنه میساخت-البته قریب بسه هزار کس از مردم ایران طعمهء تیغ آبدار آن شورهبختان واقعه طلب شده باشند-اواسط شب اهل کار2نادرشاه ترسان و لرزان این قضیه را بخدمت نادرشاه معروض داشتند-مقبول طبع سلطان نشده بغصه جواب داد که مردم اردوبازاری ما از شرارت نفس خود این قسم تهمت جرائم بهندیان میکنند.
حال و روز ایران در دوره نادرشاه
در زمانی که صفویان با هجوم افغانها از هم پاشیده بودند و کشور مورد تجاوز دشمنان داخلی و خارجی بود، عثمانیها ازغرب و روسها از شمال و اعراب از جنوب و ترکمانان از شرق به تاخت و تاز و قتل و غارت مشغول بودند، نادر وضعیت حاکمیت ایران را بهسامان نمود.
در عهد نادر دشمنان و متجاوزان به کشور توسط وی سرکوب شدند و کشور اندکی از قدرت گذشتهٔ خویش را در حفاظت از مرزها و اعمال قدرت یک حکومت مقتدر مرکزی بر تمام وطن، بازیافت. ترکمانان وازبکان به ماوراءالنهر عقبنشینی کردند.
بناهایی که به دستور نادر در خراسان بنا شدهاند نظیر کلات نادری و کاخ خورشید از آثار مهم بازمانده از این دوران هستند.
در عهد او به سپاه و تأمین نیرو بسیار توجه میشد. نادر اقوام ایرانی را متحد و منسجم در زیر پرچم ایران درآورد و باردگیر ایران قدرتمندترین کشور آسیا گشت. شهرها یا ولایات ایران در دوره نادر به شرح زیر بودند: آذربایجان، افغانستان، بلوچستان (پاکستان)، ترکمنستان، گرجستان، داغستان، بحرین، قطر، کشمیر و غیره.
نادر از فرمانروایانی بود که برای آخرین بار ایران را به محدوده طبیعی فلات ایران رسانید و با تدارک کشتیهای عظیم جنگی، کوشید تا استیلای حقوق تاریخی کشور را بر آبهای شمال و جنوب تثبیت کند. با افول دولت نادری، سرزمین پهناور فلات ایران که پس از مدتها به زیر یک درفش درآمده و رنگ یگانگی پذیرفته بود، از هم پاشید.
یک نکته خواندنی از زمان نادرشاه افشار
نادر شاه افشار
نوشته اند: زماني كه نادر شاه افشار عزم تسخير هندوستان داشته در راه كودكي را ديد كه به مكتب مي رفت. از او پرسيد: پسر جان چه مي خواني؟
قرآن.
- از كجاي قرآن؟
- انا فتحنا....
نادر از پاسخ او بسيار خرسند شد و از شنيدن آيه فتح فال پيروزي زد. سپس يك سكه زر به پسر داد. او نگرفت.
نادر گفت: چرا نمي گيري؟
گفت:مادرم مرا مي زند مي گويد تو اين پول را دزديده اي.
نادر گفت:به او بگو نادر داده است. پسر گفت:-مادرم باور نمي كند.
مي گويد: نادر مردي سخي است او اگر به تو پول ميداد يك سكه نمي داد. زياد مي داد.حرف او بر دل نادر نشست. يك مشت پول زر در دامن او ريخت و به راه افتاد.
از قضا در آن سفر چنانكه مشهور تاريخ است همان گونه كه فال نيك زده بود بر حريف خويش- محمد شاه گوركاني- پيروز شد.
جانشینان نادرشاه افشارچه کسانی بودند؟
بعد از نادرشاه، کریمخان (از سرداران نادر) که از طایفه زند بود به قدرت رسید و حکومت بازماندگان افشار محدود به خراسان شد و کریمخان این منطقه را به احترام نادر که اورا ولینعمت خود میدانست در اختیار جانشینانش باقی گذاشت.نادر زمینه را برای جانشینی مناسب از بین برد. وی بسیاری از اطرافیان خود را از پای درآورد. پس از مرگ وی سرداران او نیز در گوشه و کنار علم استقلال بر افراشتند؛ کریمخان زند وکیل الرعایا در شیراز، احمدخان ابدالی در افغانستان، آزادخان افغان در آذربایجان و حتی محمد حسن خان قاجار در مازندران شروع به حکومت کردند. در خراسان نیز علیقلیخان افشار (برادرزاده نادر) بسیاری از اولاد و خانواده نادر را قتل عام کرد و خود را «عادلشاه» نامید و شروع به حکومت کرد. وی که مردی خونریز و عیاش بود، محمدحسن خان قاجار را شکست داده، پسرش آقامحمد خان را مقطوعالنسل کرد. اما سرانجام توسط برادر خود ابراهیم خان، کور و سپس کشته شد. نوه نادر، به نام شاهرخ میرزا را بهقدرت رساندند. یکسال بعد، او نیز مخلوع و کور شد، اما دوباره به قدرت رسید و با حیله و نیرنگ شاه سلیمان ثانی (از خاندان صفوی که مورد احترام عموم بود) از پای درآمد. شاهرخ نابینا چهل و هشت سال سلطنت کرد، اما فقط بر خراسان. پس از مرگ کریم خان، آقامحمدخان به قدرت رسید و به خراسان حمله کرد و شاهرخ را با شکنجه کشت. نادر میرزا فرزند شاهرخ، پدر پیر و نابینا را در دست خونخواران قاجار رها کرد و به افغانستان گریخت و در زمان فتحعلی شاه ادعای سلطنت کرد که دستگیر و کور شد. زبانش را بریدند و او را کشتند. بدین سان آخرین مدعی سلطنت از خاندان افشار از میان برداشته شد.
خواستگاری نادر شاه افشار از الیزابت دختر پطر کبیر
نادر شاه افشار وقتیکه از سفر هندوستان با غنایم بیشمار وارد خاک ایران شد در پیرامون فلات وسیع ایران و کشورهای منضم بدان دو کشور بزرگ و نیرومند روسیه و عثمانی را مشاهده کرد که هنوز از حیطهء اقتدار و سلطهء نظامی او دورمانده بود.نادر شاه آرزو داشت که با طرح مسائل مذهبی و ایجاد رفق در میان شیعه و سنی راه نفوذ معنوی را در قلمرو حکومت عثمانی برای خود باز کند و شاید در پس آن تظاهرات دوستانه سودای خلافت را هم در دماغ خود میپرورد و روی این اصل در این نوبت با سفارتیکه بدر بار عثمانی فرستاد و علاوه بر نامههای دوستانه تحف گرانبهائی را که از هندوستان همراه آورده بود برای سلطان و شیخ الاسلام و صدر اعظم فرستاد.اندیشهء دیگری که بخاطر آن شهریار کشور گشا میگذشت فتح باب دوستی با پادشاهان عیسوی اروپا بود که از آنجمله اطریش در آن روزگار مقام بلندی را داشت و از نفایس هند ارمغانی گرانبها برای ملکهء آن کشور بفرستاد و آن را نشانهء دوستی پایدار میان دو کشور بشمار آورد.نادر شاه در اینکار نیز اندیشهء نظامی مدنظر داشته است زیرا در صورت زد و خورد با عثمانیان دوستی کشوریکه در مرز باختری آن نیرومند و جنگجو باشد برای نادر مغتنم محسوب میشد و آنگاه دیده بساحل شمالی دریای خزر گشوده.نادر کشور پهناور روسیه را نگریست که بعد از مرگ پطر کبیر نه تنها دست تصرف را از کنارههای دور دست این دریا برداشت بلکه در داخل مرزهای طبیعی خود دارای وضع سیاسی عادی شده بود.بازرگانانی که در آنزمان میان دو کشور واسط ارتباط تجارتی بودند از ثروت فراوان و وسعت بیکران روسیه برای او داستانها گفته بودند.