ادبیات مزدیسنی :
« ماتیکان ماه فروردین روز خرداد »
پیشگفتار :
کتاب ماه فروردین روز خورداد یا ماتیکان ماه فروردین روز خورداد کتاب کوچکی است که به زبان پهلوی نوشته شده است . زمان نگارش این اثر را در دوران پادشاهی خسرو پرویز دانسته اند . این اثر در واقع نوعی روزشمار است درباره ی خجستگی روز ششم فروردین است ( که در ایران باستان روز خرداد نامیده میشد ) و در آن رویداد های اساطیری برجسته ای که از آغاز آفرینش تا پایان جهان در این روز روی داده یا روی خواهد داد , نگاشته شده است . پدید آمدن انسان در زمین و مرگ ایرج به دست برادرانش سلم و تور , از رویداد های مهم یاد شده در این اثر است .
از آنجا که تنها چهره ی فرمانروایی تاریخی نامبرده شده در این کتاب , خسرو پرویز ( خسرو هرمزان ) است تاریخ نبشته را در دوره ی کشور داری او دانسته اند . و از آنجا که از نبرد خسرو پرویز با هراکلیوس , قیصر روم در این کتاب یاد نشده تاریخ نگارش آن را در حدود سال های 607-608 میلادی دانسته اند .
ماه فروردین روز خورداد برگرفته از کتاب " متن های پهلوی " پژوهش استاد سعید عربان , گرد آوریده ی جاماسپ جی دستور منوچهر جی جاماسپ آسانا , تهران انتشارات علمی 1391 است .
( با سپاس از اقای علیرضا کیانی )
.............
متن کتاب ماتیکان فروردین ماه روز خرداد :
به نام دادار هرمزد
ماه فروردین روز خورداد
1 – اشو زرتشت از هرمزد پرسید که برای چه مردمان , ماه فروردین روز خورداد را از دیگر روز ها بزرگتر , بهتر و گرامی تر دارند .
2 – هرمزد پاسخ داد که ای سپیتمان زرتشت , در ماه فروردین روز خورداد , جان جهانیان را آفریدم .
3 – در ماه فروردین روز خرداد , ایر و نیز انیر را بن پیدا بود .
4 - در ماه فروردین روز خرداد , کیومرث اندر جهان پیدایی آمد .
5 - در ماه فروردین روز خرداد , کیومرث ارزور را کشت .
6 - در ماه فروردین روز خرداد , مهری و مهریانی ( مشی و مشیانه ) از زمین فراز رستند .
7 - در ماه فروردین روز خرداد , هوشنگ پیشدادی اندر جهان به پیدایی آمد .
8 - در ماه فروردین روز خرداد , تهمورث اهریمن دروند را به باره کرده برای سی سال .
9 - در ماه فروردین روز خرداد , جم جهان را بی مرگ کرد , پیری ناپذیر کرد .
10 - در ماه فروردین روز خرداد , جم پیمانه ای را که از دوزخ آورده بود اندر جهان به پیدایی آمد .
11 - در ماه فروردین روز خرداد , جم استودانها کَند و به مردمان فرمود کندن , چون آنان فرموده ی جم را دیدند , روز به نوروز کردند و نوروز نام نهادند .
12 - در ماه فروردین روز خرداد , فریدون بخشش جهان کرد .
13 – روم را به سلم داد و توران را به تور و ایرانشهر را به ایرج داد .
14 – و سه دُخت بُخت , خسرو شاه تازیان را به خواست و به زنیِ پسران داد .
15 – سلم و تور نسبت به پدر نافرمانبردار شدند , و ایرج برادر خویش را کشتند .
16 - در ماه فروردین روز خرداد , منوچهر بر کین ایرج بیرون آمد و سلم و تور را به کین ایرج بکشت .
17 - در ماه فروردین روز خرداد , سام نریمان سناویزک دیو را بکشت .
18 - در ماه فروردین روز خرداد , سام نریمان اژدهاک را بکشت .
19 - در ماه فروردین روز خرداد , کیومرث ارزور اهریمن زاده را بکشت .
20 - در ماه فروردین روز خرداد , کیخسرو سیاوشان , افراسیاب تورانی را به کین پدر خویش بکشت .
21 - در ماه فروردین روز خرداد , کیخسرو سیاوشان با شکوه به گرودمان شد .
22 - در ماه فروردین روز خرداد , منوچهر و آرشِ شیوا تیر , سرزمین از افراسیاب تورانی باز ستاندند .
23 - در ماه فروردین روز خرداد , کیخسرو سیاوشان , پادشاهی را لهراسپ بسپارد و خود به پیروزگری به گرودمان شد .
24 - در ماه فروردین روز خرداد , زرتشت اسپیتمان به بینش و همپرسگی هرمزد خدای رسید .
25 - در ماه فروردین روز خرداد , زرتشت اسپیتمان دین مزدیسنان را از هرمزد خدای پذیرفت .
26 - در ماه فروردین روز خرداد , کِی گشتاسپ شاه از زرتشت دین پذیرفت .
27 - در ماه فروردین روز خرداد , هجده چیز به هجده سال به خسرو هرمزان رسید .
28 - در ماه فروردین روز خرداد , بهرام ورجاوند از هند به پیدایی آید .
29 - در ماه فروردین روز خرداد , پشوتن گشتاسپان از کنگدژ به ایرانشهر آید و دین مزدیسنان را رایج کند .
30 - در ماه فروردین روز خرداد , هوشیدر زرتشتان به بینش و همپرسگی هرمزد خدای رسد و دین مزدیسنان را از هرمزد خدای به یکبار بیاموزد و از بر کند و خورشید را به میان آسمان به نیمروز ده شبانه روز بازگیرد , و مردمان را نسبت به دین مزدیسنان بی گمان کند و هزاره هوشیدر را بُن آغاز باشد , و آن زرتشت به سر بُود .
31 - در ماه فروردین روز خرداد , سام نریمان اژدهاک را بکشد و خود در هفت کشور به خدایی بنشیندند , چندی پس کیخسرو بدو پدیدار آید و سام را به کیخسرو بسپارد .
32 – پنجاه و هفت سال کیخسرو , هفت کشور خدای بود و سوشیانس موبدان موبد بود .
33 – و پس از آنکه گشتاسپ شاه را کالبدمند کند , کیخسرو پادشاهی را به گشتاسپ سپارد و سوشیانس موبدان موبدی را به زرتشت پدر خویش سپارد .
34 - در ماه فروردین روز خرداد , هرمزد خدای رستاخیز و تن پسین کند , آنگاه جهان بی مرگ و پیری ناپذیر و بی رنج و بی پتیاره بُود .
35 – اهرمن با دیوان و دروجان و اهریمن زادگان و ساستاران ( = فرمانروایان ستمگر ) و کیگان ( پیشوایان دینی دشمن زرتشت ) و کُرپان ( = روحانیان پیش از زرتشت ) ناکار شوند , آزدیو همه ی دیوان و دروجان را به خورد و سروش اهلو آزدیو را ناکار بکند .
36 – هرمزد خدای اهریمن را بزند و گیج و ناکار بکند .
37 – به گونه ای که پیش از آن نه گنامینو و نه دام و دهش او بر زمین پاینده نبُوند .
38 – اهریمن را به همان سوراخی که اندر تاخت , برند . سر ببند و دوزخ را به هفت فلز گداخته انبار کنند .
39 – این زمین باز به ستاره پایه شود و گرودمان از آن جای که هست باز به ستاره پایه آید و همه جا گرودمان بشود .
40 – مردم بی مرگ و پیری ناپذیر بشوند , که پس از آن خورش ( غذا ) نباید کردن .
41 – و اگر کسی گوشت خورده است , او را به سن چهل ساله برانگیزند و اگر کسی گوشت نخورده است , او را به به سن پانزده ساله برانگیزند .
42 – آنان را از جای برانگیزند که جانشان از تن بشد .
43 – هر مرد که او را زن نیست , سپندارمذ , او را زن دهد و هر زن که او را شوی نیست , هرمزد او را شوی دهد .
44 – اندر پنجاه و هفت سالگی برای فرزند زایشی بُود .
45 – آن مرد را که هرگز زن نکرد و ان زن را که هرگز شوی نکرد , پس از آن بیش هرگز فرزند زایشی نبُود .
46 – مرد و زن یکی با دیگری آسایند , ولی آنان را فرزند زایشی نبُود .
47 – و به همه گاه ( زمان ) سیر و آسوده باشند و آنان را به خورش چیزی نیز آرزو نباشد و جهان , پاک بشود و مردم همیشه بی پتیاره و زیان و همیشه بی مرگ بشوند .
فرجام یافت به درود و شادی و رامش , شاد و اهلر و فرخ و دیر زیوش و پیروزگر و کامروا و کام انجام باد , کسی که این را نوشت و کسی که خویش را و نیز برای کس دیگر بخواند و کسی که کار فرماید .
ایدون باد , ایدون تر باد
..............
