شاخه (phylum): Magnoliophyta
زیر شاخه ( Sub Phylyum) : liliopsida
رده ( Class) : liliedea
راسته (Order) : Gimnaderal
جنس (Gens) : Orchi
توضیح کلی در مورد خانواده ارکیده :
ثعلبیان (Orchidaceae) تیره‌ای بزرگ و جهانی از مارچوبه‌سانان با حدود ۸۵۰ سرده و ۱۷۰۰۰ گونه که بزرگترین تیره گیاهان گلدار به‌شمار می‌آید و شامل گونه‌های چندساله زمینی و رورست یا بالارونده است که دارای غده‌های گوشتی یا پایه با گلهای نامنظم و ساختار خاص و دانه‌های ریز هستند.
ثعلبیان که معمولا به تیره ارکیده (در یونانی کهن: به معنای بیضه) اطلاق می‌شود تیره‌ای گیاه گلدار و از گروه مارچوبه‌سانان و تک‌لپه‌ای است، به نظر می‌رسد دومین تیره بزرگ گیاهان گلدار باشد (فقط گل‌ستاره‌ای بزرگ‌تر ا ست)، که فقط بین ۲۱،۹۵۰ و ۲۶،۰۴۹ گونه قبول شده در خود دارد تعداد گونه‌های زیررده ارکیده دوبرابر تعداد گونه‌های پرندگان و چهار برابر تعداد گونه‌های پستانداران است. که حول و حوش 6–11% تمام گیاهان دانه‌دار را شامل می‌شود.
در این تحقیق به برسی یکی از تک لپه ای های واجد تخمدان زیرین بنام تیره اور کیداسه می پردازیم تک لپه ای ها نهاندانه گانی هستند که غیر از تک لپه ای بودن، از نظر شباهت و نظام تولید مثلی تقریباً همان وضع کلی دو لپهای هارا دارند در تیره ی ثعلب 12000تا 20000گونه وجود دارد که در ایران 16جنس از این تیره در مکان های مختلف یافت می شود .
نئوتیا:
علف هایی ایستاده، کم وبیش کود رست، دارای لیزم های محکم و پوشیده از ریشه های گوشتی و مرجانی شکل ئ ساقه های ایستادهی بدون برگ و تا نزدیک گل آذین پوشیده از نیام های ساق آغوش و همپوش اند.گل آذین متراکم، یا تقریباً تنک و دارای گل های فراوان. گل گوشتی، بدون کرک ،قهوه ای مایل به زرد ویا سبز مایل به قهوه ای است. گل پوش تقریباً دولبه ، ژینوستم دراز ، بساکها در پشت خمیده ، رستلم مثلث- زبانه ای شکل و در انتها متورم است. پلینیها دو عدد وجدا از هم بوده متشکل از تترادها هستند . کلاله مدور و تقریباً کلیوی شکل،تقسیم نشده و تخمدان پایک دار است. گیاه شباهت بسیار به اوروبانش ها(گل جالیز) دارد. این جنس در ایران فقط یک گونه به نام نئوتیا نیدوس-اویس دارد که در جنگل های شمال (گرگان ،دباط گزلوک،زیارت،کیاسر،جنگل های پارک ملی،بین ساری وسمنان،اسالم،جنگل های خیزرود کنار نزدیک نوشهر)و جاهای دیگر می باشد
جنس لیسترا: گیاهانی علفی، به رنگ سبز مایل به خاکستری،ایستاده،دارای ریزوم کموبیش کوتاه وریشه های نازک هستند. ساقه دارای ارتفاع متوسط و دو برگ تخم مرغی تقریباً متقابل و بدون دمبرگ بوده و منتهی به گل آذین تنک ویا متراکم و پر گل است. گل ها سبز،مایل به زرد ویا سبزمایل به قهوه ای هستند. کاسبرگ ها دارای رأس تقریباً به هم آمده ،گل برگ لابل ایستاده، یا برگشته،فاقد مهمیز،در قاعده زبانه ای و مسطح ودر رأس دو قستی است. ژینوستم کوتاه و نوک دار است،بساکها آزاد ومتحرک و پایا هستند .
پلینی ها به صورت دو توده کروی ، بدون پایک و دو قسمتی بوده و به یک رتینا کل مشترک چسبیده اند.
تخمدان تقریبا گویچه ای ، غیر تابیده و دارای دومگل پیچ خوررده است
در ایران فقط یک گونه به نام لیسترا اواتا دارد که در شمال (در رودخانه چالوس و کره سنگ در دره رودخانه هزار )، آذربایجان (اسالم به طرف خلخال ، گردنه حیران )و حوالی تهران (رودخانه کرج ،دره رودخانه جاجرود ، حوالی رود هن )می روید
جنس لیمودوروم : علفهایی خاکزی ،کود رست ،گاهی شبه انگل ،دارای ریزوم کوتاه پوشیده از ریشه های متراکم زخیم اند . ساقه محکم ،بدون برگ، فاقد کرک ،پوشیده ازنیامهای مایل به بنفش ساقه آغوش درقاعده همپوش است .گل اذین تنک یا تقریبا متراکم و پر گل و دارای برگهای بزرگ، هم قد و یا بلندتر از تخمدان است . گلها بزرگ ،گل پوش دارای قطعات ایستاده با راس به هم آمده ، یا کم و بیش گسترده و افقی و تقریبا هم قد و به رنگ بنفش است .کاسبرگها بلند تر از گلبرگدرونی ، گلبرگ لابل کم وبیش با حاشیه ژینستم اتصال داشته تقریبا مفصل دار و در بالای بخش قاعده تنگ وفشرده شده ،دارای زبانک پهن دراز ، یا تخمه مرغی و مقعر ،کنگره ای ،دارای مهمیز درفشی متوجه به پایین و هم قد با تخمدان است .بساکها آزاد،متحرک پایا ،پلینی ها دو عدد گردی شکل ،بدون تقسیم و بدون پایک اند و به وسیله یک غده مشترک رتیناکل به هم متصل اند . تخمدان در این جنس غیر تابیده ویا پیچخورده است . این جنس در ایران یک گونه به نام لیمودوروم ابورتیوم دارد که در شمال (گرگان ،مینو دشت ،آزاد شهر ،جنگل گلستان ،کره سنگ در دره ی هراز ،رودبارک نزدیک کلاردشت) آذربایجان(آستارا به طرف گردنه ی حیران )،غرب(دالاهو،سرخه دیز،ایلام ،اسلام آباد)،لرستان (بیشه ،بلوران،تنگه ی ملاوی
جنس سفالانترا: گیاهانی ایستاده ،گاهی ضخیم،دارای ریزوم افقی گسترده و رونده ویا عمودی ،با ریشه های فراوان دسته ای شکل نازک و نخی هستند. ساقه ایستاده ،راست یا خم وراست و برگ دار(دربرخی از گونه های آمریکای جنوبی بی برگ )است. تمامی طول ساقه پوشیده از برگ های بدون دمبرگ،یا ساقه آغوش، بارگبرگ های برجسته است که در پایین ساقه به نام نیام کاهش می یابند. گل آذین تنک یا تقریباً متراکم و پر گل و دارای بر گکهایی است که گاهی سبز و برگی اند.گل ها صورتی یا رنگ پریده و تقریباً بزرگ یا متوسط اند . گلپوش کمی گشوده و دارای تقسیماتی است با رأس به هم آمده ، یا ایستاده، تقریباًهم قد وبه طور خمیده روی لابل قرار می گیرند. لابل سه بخشی، بدون مهمیز ، در پایین بطور ناگهانی فشرده تنگ و دارای 2 مفصل است. مفصل پایینی قاعده لابل مقعّر و غده پوش مفصل بالایی آن اندکی خمیده ولی کامل و دارای خطوط برجسته است . ژینوستم بلند است، بساک ها آزاد و متحرک ، دارای نوک کند با خانه های غیر پیوسته و میله ی کوتاه اند. توده ی گرده ای 2عدد کروی،بدون پایک، دو بخشی وگل بدون غده رتیناکل و دارای تخمدان تقریباً بدون پایه و تابیده است. این جنس در ایران 4گونه است که در آذربایجان،نواحی غربی وشمال می رویند
جنس اپی پاکتیس: گیاهانی علفی ، به رنگ سبز مایل به خاکستری ، ایستاده، دارای ساقه ضخیم ودر بن تقریباً محکم ، واجد ریزوم تقریباً کوتاه ویا بلند و رونده ، ضخیم و پوشیده از ریشه های متعدد فیبری هستند. ساقه معمولاً راست یا کم و بیش خم و راست ،بدون کرک ویا گردینه پوش و پوشیده از برگ است. برگ ها متعدد ساقه آغوش ، دارای پهنکی با رگبرگ های بر جسته اند و در پایین ساقه به نیام کاهش یافته اند. گل آذین خوشه ای تنک ، یا متراکم ، دارای گل های متعدد و فراوان ، بندرت کم گل و غالباً دراز و کم و بیش دو جانبی با برگک های سبز و علفی است گل ها مایل به قرمز و یا سبز فام ،گسترده یا آویخته و دم گلدار هستند. قطعات گل پوش در داخل مایل به سبز، زنگی شکل و گشوده و تقریباً کم و بیش گسترده اند. لابل کامل یا سه بخشی، بدون مهمیز و در میانه ی طول خود فشرده و تنگ و دارای دو مفصل است مفصل پایینی لابل مقعّر ، غده پوش و دارای یک پولک کناری با انتهای کند و مدور است. مفصل بالایی کامل و در پایین ضخیم است. ژینوستم کوتاه و منتهی به نوکی کوتاه است. بساکها آزاد ،متحرک ، در انتها مدور، دارای خانه های غیر پیوسته و میله ی کوتاه اند پلینی دو عدد بدون پایک،دو بخشی بوده و بوسیله ی یک غده ی مشترک رتیناکل به هم پیوسته اند. تخمدان غیر پیچ خورده ولی دارای دم گل تابیده است. این جنس در ایران 4 گونه دارد که در حوالی گرگان ، مازندران، آذربایجان، غرب،بلوچستان ،بخش مرکزی ،جنوب و تهران و اطراف آن می رویند .
جنس گودیرا :علفهایی خاکزی ،با ریزوم روند ه وپخش و رونده و منشعب و ساقه ی ایستاده ی بزرگ دارند برگها دارای دم برگ بوده و بن ساقه به طور فشرده قرار داشته و در پایین ساقه همیشه حالت گسترده داردشکل برگها تخم مرغی تقریباً نوک تیز ،پهنک آنها دارای رگبرگهای مشبک است .برگهای واقع بر ساقه به شکل خطی و هم پوشند.گلها کوچکندو به طور مار پیچی در خوشه های عادی یا خوشه های یکسویه به طور متراکم جمع میشند .رنگ گل ها زرد ،قهوه ای مایل به سفید ،بنفش کمرنگ یا مایل به ارغوانیو زیتونی و یا تقریباًسفید است .کاسبرگها در انتها به هم آمده،بدون کرک یا غده پوش و پرز دارند ،گلبرگهای کناری گل کمی گسترده و کم و بیش به صورت کلاه خود به هم پیوسته اند. لابل کوتاه،بدون مهمیز،کاملاً مقعّر ،دارای قاعدهی قوز دار ،بدون کرک ،و در داخل دارای تار کرک های زبر یا کرکهای با انتهای متورم است . ژینوستم کوتاه ،بساک دارای پایک کوتاه ،روستلوم کم و بیش ایستاده و دو شاخه است. پلینی دو عدد ،گرزی شکل ،بدون پایک ،کروی است و به غده ی مشترک رتیناکل اتصال دارند . از این جنس فقط گونه ی گودیرا رِپَنس را در دیمالوی مازندران نام برده اند..
جنس زوکسین:علفهایی خاکزی ودارای ریزومهای کم وبیش عمودی یا رونده وپخش با ساقه ای راست یا تقریبا راستند .ساقه بدون کرک یا کرکینه پوش،درقاعده یاتامیانه ی طول دارای تعداد کمی از برگهای تخم مرغی شکل،یا پهن دراز-سرنیزهای بوده ودربقیه طول پوشیده از برگهای خطی است.گل آذین متراکم،یا کم بیش متراکم ودارای گلهای فراوان وکوچک است.گل پوش دارای قطعات تقریبا هم قد است. کاسبرگها آزاد ویا به ندرت به هم پیوسته ودر سطح پشتی مقعرند.لابل کم وبیش ناوی شکل ،گوشتی،درقاعده کیسه مانند یا شکم دار است وهمچنین دارای دو بر جستگی یا دوتیغه در سطح درونی است ودربالاتر از میانه طول تابخش راسی زاویه دار وبدون پایه ومدور است وگاهی نیز در انتها به چند لبه متباعد ختم می شود. ژینوستم کوتاه وطرفین آن بسیار کوچک است.بساک پشتی،روسلوم با زاویه 90درجه گسترده، دوبخشی است. پلینی گرزی شکل وبه غده روسلوم متصل است. کلاله دو عدد،جداازهم،تخمدان دوکی شکل-استوانه ای وفاقدکرک است.این جنس در ایران فقط یک گونه به نامه زوکسین سولکاتا دارد که در کنار رودخانه سرباز بین ایران شهر وچابهار،میروید.
جنس اِسپیرانتِس: گیاهانی کم و بیش باریک وبلند ودارای ریزوم محکم وکوتاهی هستند که غالبا به صورت بٌن رشته ای شکل متورم و گوشتی مشابه 2تا5غده دراز است.برگها بٌن رست،یاساقه ای،خطی باریک ودم برگ دار،یاتخم مرغی –سرنیزه ای شکل اند.ساقه های گلدارکم وبیش ازنیام ساقه آغوش برگهاپوشیده اند.گلهاسفید،کوچک،معطر،متعدد ندودرگل آذین متراکم مارپیچی که تابدارویک سویه است قرارداشته دارای برگکهایی بلندترازتخمدان هستند.
گلپوش دارای تقسیمات کم وبیش به هم آمده،درپایین تقریباً لوله ای شکل،دربالاآزاداست وبه صورت دولبه با زاویه ا ی تقریبًاراست به تخمدان اتصال دارد.لابل تاپایین بدون تغییر ادامه داشته بدون مهمیز،ساده،ناودانی شکل ودربرگیرنده ی ژینوستم است.ژینوتم کوتاه ودرپایین دارای یک تیغه ی دوقسمتی ایستاده است که درانتهای آن بساکها قرارمیگیرند.بساک ازاد،متحرک ،پایا،تخم مرغی شکل ونوک تیزاست توده ی گرده ای دوعددکروی شکل،بی پایه ،چماغی شکل بوده وبه وسیله ی یک غده ی رتیناکل مشترک به هم پیوسته اند.تخمدان بدون پایه وغیرپیچیده است.تنهاگونه ی این جنس درایران اِسپیرانتس اِسپیرالیس است که درشمال میروید.
جنس ژیمنا دِنیا :گیاهانی معمولاباریک ،گاهی بلندودارای غده ی منشعب پنجه ای شکلی هستندکه معمولادراز است.ساقه برگدار وقاعده آن غالبا پوشیده از برگهای باریک وبلند تقریبا هم قد،راس کاسبرگ میانی با راس گلبرگها کم وبیش به هم آمده وکاسبرگهای طرفین کاسه گسترده اند لابل تقریبا دارای سه بخش مشخص است ومهمیزی باریک خم قد با تخمدان .یا بلندترازآن دارد.ناپرچمیها کملا توسعه یافته ویا برعکس کوچک وزگیل مانندند.روستلوم در این جنس جلوِدهانه ی مهمیزواقع است وبخشهای میانی آن ایستاده،باریک وتیغه ای شکل است ودربین خانهای بساک قراردارد.دو غده رتیناکل مجزا ازهم ومقابل با بخشهای طرفین روستلوم واقع اند تودهای گرده ای کوتاه ،یا دراز ودارای کودیکول اند کلاله ها به هم آمده وتخمدان بدون پایه وتابدار است .ازاین جنس یک گونه ژیمنادِنیا کونوپسه آرادر شمال ایران نام برده اند
جنس پلانترا:گیاهانی دارای غدهی پهن ودراز،یهدوکی شکل با راس باریک شده منتهی بهرشته ای کم وبیش بلندند. ساقه کاملا یا تقریباً محکم و ایستاده ویابلندوباریک است .برگها بن ُرست،به تعداد یک یا دو عدد بوده ودر برگیرنده ی ساقه اند .گل آذین تنک، گاهی دارای گلهای متراکم است.قطعات گل پئش صورت کلاه خودند ولی به وضعی بسیارسست وشل به هم آمده اند ودو کاسبرگ کناری گل حالت افقی دارند. برگکها سبز وعلفی ،گل معمولاً سفید ،یامایل به زرد ویا سبز رنگ است.گلبرگها کم وبیش هم قد کاسبرگها وتقریباٌ ضخیم اند. لابل زبانه ای شکل و برجسته وبلند تر ازکاسبرگها وغالباٌ از انها تجاوز می کند. مهمیز نازک ونخی استوانه ای شکل و،معمولابلند تراز تخمدان ودارای راس غالب متورم است .ژینوستم کوتاه ،منقطع،بسا کدارای خانه های موازی یا متباعد از هم اند.ناپرچمیها کوچک ،مدور وکاملا مشخص اند.روستلوم مسطح –مثلثی وبخش میانی ان تحلیل رفته است. غدهی رتیناکل برهنه ،کلاله ها به هم آمده،تخمدان بدون پایه ،پیچیده وفاقدکرک است .از ازاین جنس تنها یک گونه به نا م پلا تانترا بیفولیا در شمال شرقی (گرگان ،ازاد شهر،مراوه تپه گلی داغ)،مازندران(چالوس سنگ ده در جاده ی فیروز کوه رود بارک کلار دشت،کره سنگ در دره ی هراز کلندرود)،گیلان(استارا)و اذربایجان(قره داغ،کلیبر ،دیوان داغ).
جنس افریس:گیاهانی علفی دربن ،معمولا دارای دو غده ی زیر زمینی کامل وبدون تقسیم وگویچه ای شکل ویا پهن و دراز وگاهی پایک دارند.برگها متعدد،پهن دراز یا سرنیزه ایشکل ،بن رست وساقه ای هستند .گلپوش دارای تقسیمات گشوده،یا گسترده وازاد ،تقسیمات فوقانسی ان ایستاده ،دوتقسیم درونی ان کوچکتراز 3تقسیم بیرونی ودرانتها فاقد نوک بلندوتیزند .لابل بزرگ فاقد مهمیز ،اندکی گوشتی ،کم وبیش محدب واویخته ،کامل ویا سه تقسیمه وغالباٌ در قاعده دارای دوبرجسته گی قوز مانند است.بساک عمودی،دارای خانه های موازی ،درناحیه ی پشتی چسبیده به ینوستم ،درانتها متورم است ویا به منقار ختم می شود.توده ی گرده ای (پلینی 2)عدد،فشرده،دارای کودیکول متصل به دو غده ی رتیناکل جدا ازهم ، واقع دردو چین خوردگی کیسه مانند (بورسیکول)مشخص اند.گلها دارای تخمدان فاقد پیچ خوردگی بوده قهوهای،صورتییا زرد رنگ اند وهردو تا ده تای آنها درگل آذین سنبله ای تنک ودارای برگکهای بلند تروکوتاهتر از تخمدان جمع می شوند.این گونه در ایراندارای پنج گونه ودهرای چندین زی گونه است که درنواحی غربی (کرمانشاه،ریجاب،قصر شیرین،کرند دورود ،ارتفاعات شاهو،بین سنندج ودزشاهپور)نواحی شممالی(گرگان جنگل گلستان ،دره ی چالوس ،کلاردشت، دره رودخانه کرج )،نواحی جنوبی وجنوب شرقی (میان کتل،کتل دختر، دشت ارژن )میروید .
جنس اِستِوِنیِلا:گیاهانی ایستاده ودارای ساقه ای فقط با یک برگ زبانه ای هستند .گل آذین در این جنس تقریباً متراکم وپرگل وبه صورت سنبله ای استوانه ای باریک با برگهای کوتاه تر از تخمدان است.گلها متوسط و به رنگ زنگاری یا زیتونی اند .کاسبرگها از پایین تا انتها به صورت کلاه خود به هم پیوسته ودر داخل دارای لکه ها یا نقاط قهوه ای –ارغوانی ودر انتها واجد سه لبه ویا سه دندانه اند گل برگها کوچک ،جدا وآزاد از کاسبرگها هستند ولی درداخل کلاه خود حاصل از پیوستگی کاسبرگها باقی مانده وبه حالت افراشته روی بساک قرار می گیرند. لابل خمیده یا آویخته،دارای پهنک سه بخشی،سطح روی آن پُر ز دار،در حاشیخ دندانه دار ودرپایین منتهی به مهمیز برگشته است.مهمیز کوتاه ویا به طور مخروطی،عریض ودارای انتهای دو قسمتی (2)است .ژینوستم ایستاده،کوتاه،واژ تخم مرغی ودر انتها مدور است.بساک ایستاده،درانتها کُند ودارای خانه های تقریبا موازی است .نا پرچمی ها کوچک ومدورند، روستلوم کوتاه ،درانتها خمیده ،بخش میانی لبه آن ایستاده،دندانه ای شکل است ودربین دو خانه بساک که تقریبا حالت موازی دارند قرار دارند .توده ی گرده ای یا پلینی دارای کودیکول کوتاه ،زبانه ای شکل ،غده رتیناکل 2عدد ،مدور وواقع دریک بورسیکول برزرگ قهوه ای شکل بوده و تخمدان گل در این جنس اندکی تابیده است .این جنس درایران دارای یک گونه به نام اِسِتِونِیِلا ساتیر یوئید س است.که در نواحی شمالی(زیارت در گرگان ، آزاد شهر ،پل زنگوله درکندوان جنگلهای حوالی چالوس) ،شمال شمال غربی میروید.
جنس کومپِریا :گیاهانی ایستاده ،دارای ساقه ای باسه یا چهاربرگ واجد گل آزین تقریبا متراکم وپُر گل اند . گلها بزرگ، سبز، یا کم وبیش مایل به قهوه ای –ارغوانی کم رنگ هستند.کاسبرگها به صورت کلاهخود به هم پیوسته ،گلبرکهای باریک-سرنیزه ای ویا باریکند .لابل داری پهنک واژمثلثی مقعری است که انتهای ان به صورت چهار رشته ی تسمه ای شکل وباریکی در می آید که گاهی طول آنها تا ده سانتیمتر میرسدو مهمیز آن ازتخم دان بسیار کوتاه تر است.تنها گونه ی این جنس در ایران کومپِریا نا است که درغرب (پیران شهردر اذربایجان ودر کرند کرمانشاه )میروید.
جنس ثعلب (ارکیس ):گیاهانی علفی ایستاده، دارای غده ی زیرزمینی غیر منقسم کروی، یاتخم مرغی شکل ودرساقه ی پوشیده از برگ اند .گلپوش دارای قطعات به هم آمده به صورت کلاه خود ویا گسترده به صورت بال ،آزاد ویادر قاعده به هم پیوسته اند .دو قطعه ی درونی گل پوش معمولا بسیارکوچک ،گلبرگ لابل سه قسمتی یا به ندرت کامل ودرجلوی گل قرار داشته در قاعده منتهی به مهمیزی بلند ویا بر عکس بسیار کوتاه است .بساک عمودی ، خانه های آن همیشه موازی ودر ناحیه یپشتی به ژینوستم چسبیده است .توده های گرده ای فشر ده دارای دو کودیکول مشخص چسبیده به دو غده ی رتیناکل آزاد ولی واقع در یک بو رسیکول دو خانه اند .گاهی نیز بندرت غده های رتیناکل بهم چسبیده ویا در بور سیکول یک خانه قرار دارند .گلها ارغوانی،سفید ،سبزفام ویامایل به زرد ،دارای تخمدان پیچ خورده اند ودر سنبله هایی معمولا پر گل وواجد برگکهای بسیار بلندتر ویا کوتاهتر از تخمدان جمع می شوند .برگها تخم مرغی ،پهن درازویا سر نیزه ای ومعمولا زیادند وگاهی نیز تعدادشان به 2یا 3عدد کاهش می یابد .این جنس درنواحی مختلف ایران در حدود 10گونه با چندین زیر گونه دارد .
جنس داکتیلوریزا: گیاهانی مشابه ثعلب ها هستند وقبلا نیزجزو آنها قرار داشتند ولی غده ی آنها،بر خلاف ثعلبها ،منقسم وپنجه ای شکل ،کوتاه ویا بسیار بلند وگاهی نیز شلغمی شکل ودراز است .گل آزین که زودتر ازبرگ ها رشد می کند ودر میان برگ ها به طورآزاد قرارمی گیرد ،پر گل و دارای برگک های سبز وبرگی شکل کوتاهتر ویا بلند تر از تخمدان است گلها صو تی مایل به بنفش ،سفید ویا مایل به زرد است کاسبرگهای کناری کم وبیش گسترده اند وکاسبرگ پشتی با گل برگهای کم وبیش به هم امده حالت کلاه خود به خود می گیرند .لابل سه قسمتی ،یا غیر منقسم و مهمیز داراست .ژینوستم کوتاه ،بساک ایستاده،دو خانه وپلینی دارای کودیکول است. غده های رتیناکل در این جنس جدا از هم ولی در بورسیکول واحد قرار دارد . بخش میانی روستلوم باریک وتیغه ای شکل است وبین دو کیسه یگرده ی بساک قرار دارد کلاله ها به هم آمده ،تقریباً مدور،ساده وتخم دان پیچ خورده است. این جنس در ایران 4گونه درشمال(گیلان ومازندران)،اطراف تهران،شمالشرقی وغربی وبرخی ازنقاط دیگر
جنس اناکامپتیس : گیاهانی علفی ،افراشته ونسبتاٌ بلند ودارای برگهای خطی-سرنیزه ایهستند که معمولاٌ در پایین ساقه قرار دارند . گل آذین متراکم ومخروطی شکل است. گلها نسبتاٌ کوچک وبه رنگ صورتی ویا ارغوانی اند . قطعات بیرونی گلپوش تقریباٌ هم قد ودر راس کمی به هم امده اند . لابل تقریباٌ باد بزنی شکل وواژ مثلثی ،3لبه ای ودر قاعده دارایدو تیغه ی کوچک مواز ی است. مهمیز باریک ونخی ،ژینوستم ایستاده ،رابط بساک واجد انتهای کند است،ناپرچمی ها کوچک وزگیل دارند. لبه ی میانی روستلوم دارای دندانه ی کوتاه است وبین خانه های بساک قرار دارد .غده رتیناکل منفرد ودر داخل بورسیکول واقع است .کلاله دارای دو لبه ی زایای فرو رفته است این جنس درایران فقط دارای یک گونه به نام انا کامپِتیس پیرا میدالیس است که در جنگل گلستان ،دره ی آبشار ،تنگه ی راه ،وتنگه ی گل درشمال شرقی بین گر گان وبجنورد ودرساری ودشت نیز می روید
منبع
lantbio.ir
زیر شاخه ( Sub Phylyum) : liliopsida
رده ( Class) : liliedea
راسته (Order) : Gimnaderal
جنس (Gens) : Orchi
توضیح کلی در مورد خانواده ارکیده :
ثعلبیان (Orchidaceae) تیره‌ای بزرگ و جهانی از مارچوبه‌سانان با حدود ۸۵۰ سرده و ۱۷۰۰۰ گونه که بزرگترین تیره گیاهان گلدار به‌شمار می‌آید و شامل گونه‌های چندساله زمینی و رورست یا بالارونده است که دارای غده‌های گوشتی یا پایه با گلهای نامنظم و ساختار خاص و دانه‌های ریز هستند.
ثعلبیان که معمولا به تیره ارکیده (در یونانی کهن: به معنای بیضه) اطلاق می‌شود تیره‌ای گیاه گلدار و از گروه مارچوبه‌سانان و تک‌لپه‌ای است، به نظر می‌رسد دومین تیره بزرگ گیاهان گلدار باشد (فقط گل‌ستاره‌ای بزرگ‌تر ا ست)، که فقط بین ۲۱،۹۵۰ و ۲۶،۰۴۹ گونه قبول شده در خود دارد تعداد گونه‌های زیررده ارکیده دوبرابر تعداد گونه‌های پرندگان و چهار برابر تعداد گونه‌های پستانداران است. که حول و حوش 6–11% تمام گیاهان دانه‌دار را شامل می‌شود.
در این تحقیق به برسی یکی از تک لپه ای های واجد تخمدان زیرین بنام تیره اور کیداسه می پردازیم تک لپه ای ها نهاندانه گانی هستند که غیر از تک لپه ای بودن، از نظر شباهت و نظام تولید مثلی تقریباً همان وضع کلی دو لپهای هارا دارند در تیره ی ثعلب 12000تا 20000گونه وجود دارد که در ایران 16جنس از این تیره در مکان های مختلف یافت می شود .
نئوتیا:
علف هایی ایستاده، کم وبیش کود رست، دارای لیزم های محکم و پوشیده از ریشه های گوشتی و مرجانی شکل ئ ساقه های ایستادهی بدون برگ و تا نزدیک گل آذین پوشیده از نیام های ساق آغوش و همپوش اند.گل آذین متراکم، یا تقریباً تنک و دارای گل های فراوان. گل گوشتی، بدون کرک ،قهوه ای مایل به زرد ویا سبز مایل به قهوه ای است. گل پوش تقریباً دولبه ، ژینوستم دراز ، بساکها در پشت خمیده ، رستلم مثلث- زبانه ای شکل و در انتها متورم است. پلینیها دو عدد وجدا از هم بوده متشکل از تترادها هستند . کلاله مدور و تقریباً کلیوی شکل،تقسیم نشده و تخمدان پایک دار است. گیاه شباهت بسیار به اوروبانش ها(گل جالیز) دارد. این جنس در ایران فقط یک گونه به نام نئوتیا نیدوس-اویس دارد که در جنگل های شمال (گرگان ،دباط گزلوک،زیارت،کیاسر،جنگل های پارک ملی،بین ساری وسمنان،اسالم،جنگل های خیزرود کنار نزدیک نوشهر)و جاهای دیگر می باشد
جنس لیسترا: گیاهانی علفی، به رنگ سبز مایل به خاکستری،ایستاده،دارای ریزوم کموبیش کوتاه وریشه های نازک هستند. ساقه دارای ارتفاع متوسط و دو برگ تخم مرغی تقریباً متقابل و بدون دمبرگ بوده و منتهی به گل آذین تنک ویا متراکم و پر گل است. گل ها سبز،مایل به زرد ویا سبزمایل به قهوه ای هستند. کاسبرگ ها دارای رأس تقریباً به هم آمده ،گل برگ لابل ایستاده، یا برگشته،فاقد مهمیز،در قاعده زبانه ای و مسطح ودر رأس دو قستی است. ژینوستم کوتاه و نوک دار است،بساکها آزاد ومتحرک و پایا هستند .
پلینی ها به صورت دو توده کروی ، بدون پایک و دو قسمتی بوده و به یک رتینا کل مشترک چسبیده اند.
تخمدان تقریبا گویچه ای ، غیر تابیده و دارای دومگل پیچ خوررده است
در ایران فقط یک گونه به نام لیسترا اواتا دارد که در شمال (در رودخانه چالوس و کره سنگ در دره رودخانه هزار )، آذربایجان (اسالم به طرف خلخال ، گردنه حیران )و حوالی تهران (رودخانه کرج ،دره رودخانه جاجرود ، حوالی رود هن )می روید
جنس لیمودوروم : علفهایی خاکزی ،کود رست ،گاهی شبه انگل ،دارای ریزوم کوتاه پوشیده از ریشه های متراکم زخیم اند . ساقه محکم ،بدون برگ، فاقد کرک ،پوشیده ازنیامهای مایل به بنفش ساقه آغوش درقاعده همپوش است .گل اذین تنک یا تقریبا متراکم و پر گل و دارای برگهای بزرگ، هم قد و یا بلندتر از تخمدان است . گلها بزرگ ،گل پوش دارای قطعات ایستاده با راس به هم آمده ، یا کم و بیش گسترده و افقی و تقریبا هم قد و به رنگ بنفش است .کاسبرگها بلند تر از گلبرگدرونی ، گلبرگ لابل کم وبیش با حاشیه ژینستم اتصال داشته تقریبا مفصل دار و در بالای بخش قاعده تنگ وفشرده شده ،دارای زبانک پهن دراز ، یا تخمه مرغی و مقعر ،کنگره ای ،دارای مهمیز درفشی متوجه به پایین و هم قد با تخمدان است .بساکها آزاد،متحرک پایا ،پلینی ها دو عدد گردی شکل ،بدون تقسیم و بدون پایک اند و به وسیله یک غده مشترک رتیناکل به هم متصل اند . تخمدان در این جنس غیر تابیده ویا پیچخورده است . این جنس در ایران یک گونه به نام لیمودوروم ابورتیوم دارد که در شمال (گرگان ،مینو دشت ،آزاد شهر ،جنگل گلستان ،کره سنگ در دره ی هراز ،رودبارک نزدیک کلاردشت) آذربایجان(آستارا به طرف گردنه ی حیران )،غرب(دالاهو،سرخه دیز،ایلام ،اسلام آباد)،لرستان (بیشه ،بلوران،تنگه ی ملاوی
جنس سفالانترا: گیاهانی ایستاده ،گاهی ضخیم،دارای ریزوم افقی گسترده و رونده ویا عمودی ،با ریشه های فراوان دسته ای شکل نازک و نخی هستند. ساقه ایستاده ،راست یا خم وراست و برگ دار(دربرخی از گونه های آمریکای جنوبی بی برگ )است. تمامی طول ساقه پوشیده از برگ های بدون دمبرگ،یا ساقه آغوش، بارگبرگ های برجسته است که در پایین ساقه به نام نیام کاهش می یابند. گل آذین تنک یا تقریباً متراکم و پر گل و دارای بر گکهایی است که گاهی سبز و برگی اند.گل ها صورتی یا رنگ پریده و تقریباً بزرگ یا متوسط اند . گلپوش کمی گشوده و دارای تقسیماتی است با رأس به هم آمده ، یا ایستاده، تقریباًهم قد وبه طور خمیده روی لابل قرار می گیرند. لابل سه بخشی، بدون مهمیز ، در پایین بطور ناگهانی فشرده تنگ و دارای 2 مفصل است. مفصل پایینی قاعده لابل مقعّر و غده پوش مفصل بالایی آن اندکی خمیده ولی کامل و دارای خطوط برجسته است . ژینوستم بلند است، بساک ها آزاد و متحرک ، دارای نوک کند با خانه های غیر پیوسته و میله ی کوتاه اند. توده ی گرده ای 2عدد کروی،بدون پایک، دو بخشی وگل بدون غده رتیناکل و دارای تخمدان تقریباً بدون پایه و تابیده است. این جنس در ایران 4گونه است که در آذربایجان،نواحی غربی وشمال می رویند
جنس اپی پاکتیس: گیاهانی علفی ، به رنگ سبز مایل به خاکستری ، ایستاده، دارای ساقه ضخیم ودر بن تقریباً محکم ، واجد ریزوم تقریباً کوتاه ویا بلند و رونده ، ضخیم و پوشیده از ریشه های متعدد فیبری هستند. ساقه معمولاً راست یا کم و بیش خم و راست ،بدون کرک ویا گردینه پوش و پوشیده از برگ است. برگ ها متعدد ساقه آغوش ، دارای پهنکی با رگبرگ های بر جسته اند و در پایین ساقه به نیام کاهش یافته اند. گل آذین خوشه ای تنک ، یا متراکم ، دارای گل های متعدد و فراوان ، بندرت کم گل و غالباً دراز و کم و بیش دو جانبی با برگک های سبز و علفی است گل ها مایل به قرمز و یا سبز فام ،گسترده یا آویخته و دم گلدار هستند. قطعات گل پوش در داخل مایل به سبز، زنگی شکل و گشوده و تقریباً کم و بیش گسترده اند. لابل کامل یا سه بخشی، بدون مهمیز و در میانه ی طول خود فشرده و تنگ و دارای دو مفصل است مفصل پایینی لابل مقعّر ، غده پوش و دارای یک پولک کناری با انتهای کند و مدور است. مفصل بالایی کامل و در پایین ضخیم است. ژینوستم کوتاه و منتهی به نوکی کوتاه است. بساکها آزاد ،متحرک ، در انتها مدور، دارای خانه های غیر پیوسته و میله ی کوتاه اند پلینی دو عدد بدون پایک،دو بخشی بوده و بوسیله ی یک غده ی مشترک رتیناکل به هم پیوسته اند. تخمدان غیر پیچ خورده ولی دارای دم گل تابیده است. این جنس در ایران 4 گونه دارد که در حوالی گرگان ، مازندران، آذربایجان، غرب،بلوچستان ،بخش مرکزی ،جنوب و تهران و اطراف آن می رویند .
جنس گودیرا :علفهایی خاکزی ،با ریزوم روند ه وپخش و رونده و منشعب و ساقه ی ایستاده ی بزرگ دارند برگها دارای دم برگ بوده و بن ساقه به طور فشرده قرار داشته و در پایین ساقه همیشه حالت گسترده داردشکل برگها تخم مرغی تقریباً نوک تیز ،پهنک آنها دارای رگبرگهای مشبک است .برگهای واقع بر ساقه به شکل خطی و هم پوشند.گلها کوچکندو به طور مار پیچی در خوشه های عادی یا خوشه های یکسویه به طور متراکم جمع میشند .رنگ گل ها زرد ،قهوه ای مایل به سفید ،بنفش کمرنگ یا مایل به ارغوانیو زیتونی و یا تقریباًسفید است .کاسبرگها در انتها به هم آمده،بدون کرک یا غده پوش و پرز دارند ،گلبرگهای کناری گل کمی گسترده و کم و بیش به صورت کلاه خود به هم پیوسته اند. لابل کوتاه،بدون مهمیز،کاملاً مقعّر ،دارای قاعدهی قوز دار ،بدون کرک ،و در داخل دارای تار کرک های زبر یا کرکهای با انتهای متورم است . ژینوستم کوتاه ،بساک دارای پایک کوتاه ،روستلوم کم و بیش ایستاده و دو شاخه است. پلینی دو عدد ،گرزی شکل ،بدون پایک ،کروی است و به غده ی مشترک رتیناکل اتصال دارند . از این جنس فقط گونه ی گودیرا رِپَنس را در دیمالوی مازندران نام برده اند..
جنس زوکسین:علفهایی خاکزی ودارای ریزومهای کم وبیش عمودی یا رونده وپخش با ساقه ای راست یا تقریبا راستند .ساقه بدون کرک یا کرکینه پوش،درقاعده یاتامیانه ی طول دارای تعداد کمی از برگهای تخم مرغی شکل،یا پهن دراز-سرنیزهای بوده ودربقیه طول پوشیده از برگهای خطی است.گل آذین متراکم،یا کم بیش متراکم ودارای گلهای فراوان وکوچک است.گل پوش دارای قطعات تقریبا هم قد است. کاسبرگها آزاد ویا به ندرت به هم پیوسته ودر سطح پشتی مقعرند.لابل کم وبیش ناوی شکل ،گوشتی،درقاعده کیسه مانند یا شکم دار است وهمچنین دارای دو بر جستگی یا دوتیغه در سطح درونی است ودربالاتر از میانه طول تابخش راسی زاویه دار وبدون پایه ومدور است وگاهی نیز در انتها به چند لبه متباعد ختم می شود. ژینوستم کوتاه وطرفین آن بسیار کوچک است.بساک پشتی،روسلوم با زاویه 90درجه گسترده، دوبخشی است. پلینی گرزی شکل وبه غده روسلوم متصل است. کلاله دو عدد،جداازهم،تخمدان دوکی شکل-استوانه ای وفاقدکرک است.این جنس در ایران فقط یک گونه به نامه زوکسین سولکاتا دارد که در کنار رودخانه سرباز بین ایران شهر وچابهار،میروید.
جنس اِسپیرانتِس: گیاهانی کم و بیش باریک وبلند ودارای ریزوم محکم وکوتاهی هستند که غالبا به صورت بٌن رشته ای شکل متورم و گوشتی مشابه 2تا5غده دراز است.برگها بٌن رست،یاساقه ای،خطی باریک ودم برگ دار،یاتخم مرغی –سرنیزه ای شکل اند.ساقه های گلدارکم وبیش ازنیام ساقه آغوش برگهاپوشیده اند.گلهاسفید،کوچک،معطر،متعدد ندودرگل آذین متراکم مارپیچی که تابدارویک سویه است قرارداشته دارای برگکهایی بلندترازتخمدان هستند.
گلپوش دارای تقسیمات کم وبیش به هم آمده،درپایین تقریباً لوله ای شکل،دربالاآزاداست وبه صورت دولبه با زاویه ا ی تقریبًاراست به تخمدان اتصال دارد.لابل تاپایین بدون تغییر ادامه داشته بدون مهمیز،ساده،ناودانی شکل ودربرگیرنده ی ژینوستم است.ژینوتم کوتاه ودرپایین دارای یک تیغه ی دوقسمتی ایستاده است که درانتهای آن بساکها قرارمیگیرند.بساک ازاد،متحرک ،پایا،تخم مرغی شکل ونوک تیزاست توده ی گرده ای دوعددکروی شکل،بی پایه ،چماغی شکل بوده وبه وسیله ی یک غده ی رتیناکل مشترک به هم پیوسته اند.تخمدان بدون پایه وغیرپیچیده است.تنهاگونه ی این جنس درایران اِسپیرانتس اِسپیرالیس است که درشمال میروید.
جنس ژیمنا دِنیا :گیاهانی معمولاباریک ،گاهی بلندودارای غده ی منشعب پنجه ای شکلی هستندکه معمولادراز است.ساقه برگدار وقاعده آن غالبا پوشیده از برگهای باریک وبلند تقریبا هم قد،راس کاسبرگ میانی با راس گلبرگها کم وبیش به هم آمده وکاسبرگهای طرفین کاسه گسترده اند لابل تقریبا دارای سه بخش مشخص است ومهمیزی باریک خم قد با تخمدان .یا بلندترازآن دارد.ناپرچمیها کملا توسعه یافته ویا برعکس کوچک وزگیل مانندند.روستلوم در این جنس جلوِدهانه ی مهمیزواقع است وبخشهای میانی آن ایستاده،باریک وتیغه ای شکل است ودربین خانهای بساک قراردارد.دو غده رتیناکل مجزا ازهم ومقابل با بخشهای طرفین روستلوم واقع اند تودهای گرده ای کوتاه ،یا دراز ودارای کودیکول اند کلاله ها به هم آمده وتخمدان بدون پایه وتابدار است .ازاین جنس یک گونه ژیمنادِنیا کونوپسه آرادر شمال ایران نام برده اند
جنس پلانترا:گیاهانی دارای غدهی پهن ودراز،یهدوکی شکل با راس باریک شده منتهی بهرشته ای کم وبیش بلندند. ساقه کاملا یا تقریباً محکم و ایستاده ویابلندوباریک است .برگها بن ُرست،به تعداد یک یا دو عدد بوده ودر برگیرنده ی ساقه اند .گل آذین تنک، گاهی دارای گلهای متراکم است.قطعات گل پئش صورت کلاه خودند ولی به وضعی بسیارسست وشل به هم آمده اند ودو کاسبرگ کناری گل حالت افقی دارند. برگکها سبز وعلفی ،گل معمولاً سفید ،یامایل به زرد ویا سبز رنگ است.گلبرگها کم وبیش هم قد کاسبرگها وتقریباٌ ضخیم اند. لابل زبانه ای شکل و برجسته وبلند تر ازکاسبرگها وغالباٌ از انها تجاوز می کند. مهمیز نازک ونخی استوانه ای شکل و،معمولابلند تراز تخمدان ودارای راس غالب متورم است .ژینوستم کوتاه ،منقطع،بسا کدارای خانه های موازی یا متباعد از هم اند.ناپرچمیها کوچک ،مدور وکاملا مشخص اند.روستلوم مسطح –مثلثی وبخش میانی ان تحلیل رفته است. غدهی رتیناکل برهنه ،کلاله ها به هم آمده،تخمدان بدون پایه ،پیچیده وفاقدکرک است .از ازاین جنس تنها یک گونه به نا م پلا تانترا بیفولیا در شمال شرقی (گرگان ،ازاد شهر،مراوه تپه گلی داغ)،مازندران(چالوس سنگ ده در جاده ی فیروز کوه رود بارک کلار دشت،کره سنگ در دره ی هراز کلندرود)،گیلان(استارا)و اذربایجان(قره داغ،کلیبر ،دیوان داغ).
جنس افریس:گیاهانی علفی دربن ،معمولا دارای دو غده ی زیر زمینی کامل وبدون تقسیم وگویچه ای شکل ویا پهن و دراز وگاهی پایک دارند.برگها متعدد،پهن دراز یا سرنیزه ایشکل ،بن رست وساقه ای هستند .گلپوش دارای تقسیمات گشوده،یا گسترده وازاد ،تقسیمات فوقانسی ان ایستاده ،دوتقسیم درونی ان کوچکتراز 3تقسیم بیرونی ودرانتها فاقد نوک بلندوتیزند .لابل بزرگ فاقد مهمیز ،اندکی گوشتی ،کم وبیش محدب واویخته ،کامل ویا سه تقسیمه وغالباٌ در قاعده دارای دوبرجسته گی قوز مانند است.بساک عمودی،دارای خانه های موازی ،درناحیه ی پشتی چسبیده به ینوستم ،درانتها متورم است ویا به منقار ختم می شود.توده ی گرده ای (پلینی 2)عدد،فشرده،دارای کودیکول متصل به دو غده ی رتیناکل جدا ازهم ، واقع دردو چین خوردگی کیسه مانند (بورسیکول)مشخص اند.گلها دارای تخمدان فاقد پیچ خوردگی بوده قهوهای،صورتییا زرد رنگ اند وهردو تا ده تای آنها درگل آذین سنبله ای تنک ودارای برگکهای بلند تروکوتاهتر از تخمدان جمع می شوند.این گونه در ایراندارای پنج گونه ودهرای چندین زی گونه است که درنواحی غربی (کرمانشاه،ریجاب،قصر شیرین،کرند دورود ،ارتفاعات شاهو،بین سنندج ودزشاهپور)نواحی شممالی(گرگان جنگل گلستان ،دره ی چالوس ،کلاردشت، دره رودخانه کرج )،نواحی جنوبی وجنوب شرقی (میان کتل،کتل دختر، دشت ارژن )میروید .
جنس اِستِوِنیِلا:گیاهانی ایستاده ودارای ساقه ای فقط با یک برگ زبانه ای هستند .گل آذین در این جنس تقریباً متراکم وپرگل وبه صورت سنبله ای استوانه ای باریک با برگهای کوتاه تر از تخمدان است.گلها متوسط و به رنگ زنگاری یا زیتونی اند .کاسبرگها از پایین تا انتها به صورت کلاه خود به هم پیوسته ودر داخل دارای لکه ها یا نقاط قهوه ای –ارغوانی ودر انتها واجد سه لبه ویا سه دندانه اند گل برگها کوچک ،جدا وآزاد از کاسبرگها هستند ولی درداخل کلاه خود حاصل از پیوستگی کاسبرگها باقی مانده وبه حالت افراشته روی بساک قرار می گیرند. لابل خمیده یا آویخته،دارای پهنک سه بخشی،سطح روی آن پُر ز دار،در حاشیخ دندانه دار ودرپایین منتهی به مهمیز برگشته است.مهمیز کوتاه ویا به طور مخروطی،عریض ودارای انتهای دو قسمتی (2)است .ژینوستم ایستاده،کوتاه،واژ تخم مرغی ودر انتها مدور است.بساک ایستاده،درانتها کُند ودارای خانه های تقریبا موازی است .نا پرچمی ها کوچک ومدورند، روستلوم کوتاه ،درانتها خمیده ،بخش میانی لبه آن ایستاده،دندانه ای شکل است ودربین دو خانه بساک که تقریبا حالت موازی دارند قرار دارند .توده ی گرده ای یا پلینی دارای کودیکول کوتاه ،زبانه ای شکل ،غده رتیناکل 2عدد ،مدور وواقع دریک بورسیکول برزرگ قهوه ای شکل بوده و تخمدان گل در این جنس اندکی تابیده است .این جنس درایران دارای یک گونه به نام اِسِتِونِیِلا ساتیر یوئید س است.که در نواحی شمالی(زیارت در گرگان ، آزاد شهر ،پل زنگوله درکندوان جنگلهای حوالی چالوس) ،شمال شمال غربی میروید.
جنس کومپِریا :گیاهانی ایستاده ،دارای ساقه ای باسه یا چهاربرگ واجد گل آزین تقریبا متراکم وپُر گل اند . گلها بزرگ، سبز، یا کم وبیش مایل به قهوه ای –ارغوانی کم رنگ هستند.کاسبرگها به صورت کلاهخود به هم پیوسته ،گلبرکهای باریک-سرنیزه ای ویا باریکند .لابل داری پهنک واژمثلثی مقعری است که انتهای ان به صورت چهار رشته ی تسمه ای شکل وباریکی در می آید که گاهی طول آنها تا ده سانتیمتر میرسدو مهمیز آن ازتخم دان بسیار کوتاه تر است.تنها گونه ی این جنس در ایران کومپِریا نا است که درغرب (پیران شهردر اذربایجان ودر کرند کرمانشاه )میروید.
جنس ثعلب (ارکیس ):گیاهانی علفی ایستاده، دارای غده ی زیرزمینی غیر منقسم کروی، یاتخم مرغی شکل ودرساقه ی پوشیده از برگ اند .گلپوش دارای قطعات به هم آمده به صورت کلاه خود ویا گسترده به صورت بال ،آزاد ویادر قاعده به هم پیوسته اند .دو قطعه ی درونی گل پوش معمولا بسیارکوچک ،گلبرگ لابل سه قسمتی یا به ندرت کامل ودرجلوی گل قرار داشته در قاعده منتهی به مهمیزی بلند ویا بر عکس بسیار کوتاه است .بساک عمودی ، خانه های آن همیشه موازی ودر ناحیه یپشتی به ژینوستم چسبیده است .توده های گرده ای فشر ده دارای دو کودیکول مشخص چسبیده به دو غده ی رتیناکل آزاد ولی واقع در یک بو رسیکول دو خانه اند .گاهی نیز بندرت غده های رتیناکل بهم چسبیده ویا در بور سیکول یک خانه قرار دارند .گلها ارغوانی،سفید ،سبزفام ویامایل به زرد ،دارای تخمدان پیچ خورده اند ودر سنبله هایی معمولا پر گل وواجد برگکهای بسیار بلندتر ویا کوتاهتر از تخمدان جمع می شوند .برگها تخم مرغی ،پهن درازویا سر نیزه ای ومعمولا زیادند وگاهی نیز تعدادشان به 2یا 3عدد کاهش می یابد .این جنس درنواحی مختلف ایران در حدود 10گونه با چندین زیر گونه دارد .
جنس داکتیلوریزا: گیاهانی مشابه ثعلب ها هستند وقبلا نیزجزو آنها قرار داشتند ولی غده ی آنها،بر خلاف ثعلبها ،منقسم وپنجه ای شکل ،کوتاه ویا بسیار بلند وگاهی نیز شلغمی شکل ودراز است .گل آزین که زودتر ازبرگ ها رشد می کند ودر میان برگ ها به طورآزاد قرارمی گیرد ،پر گل و دارای برگک های سبز وبرگی شکل کوتاهتر ویا بلند تر از تخمدان است گلها صو تی مایل به بنفش ،سفید ویا مایل به زرد است کاسبرگهای کناری کم وبیش گسترده اند وکاسبرگ پشتی با گل برگهای کم وبیش به هم امده حالت کلاه خود به خود می گیرند .لابل سه قسمتی ،یا غیر منقسم و مهمیز داراست .ژینوستم کوتاه ،بساک ایستاده،دو خانه وپلینی دارای کودیکول است. غده های رتیناکل در این جنس جدا از هم ولی در بورسیکول واحد قرار دارد . بخش میانی روستلوم باریک وتیغه ای شکل است وبین دو کیسه یگرده ی بساک قرار دارد کلاله ها به هم آمده ،تقریباً مدور،ساده وتخم دان پیچ خورده است. این جنس در ایران 4گونه درشمال(گیلان ومازندران)،اطراف تهران،شمالشرقی وغربی وبرخی ازنقاط دیگر
جنس اناکامپتیس : گیاهانی علفی ،افراشته ونسبتاٌ بلند ودارای برگهای خطی-سرنیزه ایهستند که معمولاٌ در پایین ساقه قرار دارند . گل آذین متراکم ومخروطی شکل است. گلها نسبتاٌ کوچک وبه رنگ صورتی ویا ارغوانی اند . قطعات بیرونی گلپوش تقریباٌ هم قد ودر راس کمی به هم امده اند . لابل تقریباٌ باد بزنی شکل وواژ مثلثی ،3لبه ای ودر قاعده دارایدو تیغه ی کوچک مواز ی است. مهمیز باریک ونخی ،ژینوستم ایستاده ،رابط بساک واجد انتهای کند است،ناپرچمی ها کوچک وزگیل دارند. لبه ی میانی روستلوم دارای دندانه ی کوتاه است وبین خانه های بساک قرار دارد .غده رتیناکل منفرد ودر داخل بورسیکول واقع است .کلاله دارای دو لبه ی زایای فرو رفته است این جنس درایران فقط دارای یک گونه به نام انا کامپِتیس پیرا میدالیس است که در جنگل گلستان ،دره ی آبشار ،تنگه ی راه ،وتنگه ی گل درشمال شرقی بین گر گان وبجنورد ودرساری ودشت نیز می روید
منبع
lantbio.ir