غده چیست؟
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
شاید تا حالا از این‌جور جمله‌ها شنیده باشی: "به نظر می‌رسد که غده‌هایت ورم کرده‌اند" یا مثلا "دوستم دچار مشکل غدد شده است".
غده‌ها یا همان غُدَد اندام‌های خیلی مهمی از بدن هستند که هرکس انواع مختلفی از آن‌ها را در بدنش دارد. با این‌که بیشتر غده‌های بدن خیلی کوچک هستند، اما هرکدامشان یک ماده خیلی مهم تولید می‌کنند.
بعضی از غده‌ها چیزهایی می‌سازند که آزاد شده و از بدن خارج می‌شوند. مثلاً بزاق یا همان آب دهان، عرق و اشک را غده‌ها تولید می‌کنند. همچنین غدد شیری در سینه‌‌ی مادرانی که نوزاد کوچک دارند، تولید شیر می‌کند و مادر از آن شیر به فرزندش غذا می‌دهد.
بعضی دیگر از انواع غده‌ها کارشان ساختن و آزادن کردن هورمون (بگو: هُر+مُن) در بدن است. هورمون‌ها موادی هستند که به بدن می‌گویند چگونه وظایفش را انجام دهد و چگونه رشد کند. غده‌هایی که چنین کاری را انجام می‌دهند بخشی از سیستم غدد درون‌ریز بدن هستند. وقتی که یک کودک می‌خواهد از دوران کودکی وارد دوره‌ی نوجوانی شود، تغییراتی در بدنش اتفاق می‌افتد که به سیستم غدد درون‌ریز بدن بستگی دارد. به این دوره از زندگی که برای همه اتفاق می‌افتد، بلوغ گفته می‌شود.
بقیه غده‌های بدن بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. آن‌ها موادی در بدن آزاد می‌کنند که برای مبارزه با میکروب‌ها و بیماری‌ها مؤثرند و اگر تو بیمار باشی، آن‌ها به تو کمک می‌کنند که زودتر حالت خوب شود. وقتی که یک سرماخوردگی بد برایت اتفاق می‌افتد و غده‌های گلویت ورم می‌کنند، نشان‌دهنده این است که سیستم ایمنی بدنت دارد وظیفه‌اش را خوب انجام می‌دهد.
سیستم غدد درون‌ریز
غده‌های درون‌ریز بدن مثل فرمانده‌ها هستند، آن‌ها به سلول‌های بدن دستور می‌دهند که چه‌کار کنند! بدون غدد درون‌ریز و هورمون‌هایی که آزاد می‌کنند، سلول‌های بدن نمی‌دانند که چه زمانی کدام کار مهم را باید انجام دهند. مثلاً اگر استخوان‌های بدن هیچ دستوری از غدد درون‌ریز دریافت نکنند، نمی‌فهمند که زمان رشدشان فرا رسیده و باید رشد کنند تا تو بزرگ‌تر شوی. همچنین اگر بدن هیچ پیغامی از غده‌ها نگیرد، متوجه نمی‌شود که وقت بلوغ است و باید بالغ شود!
همه‌ی انسان‌ها انواع مختلفی از غدد درون‌ریز در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف دارند که در قسمت‌های مختلف بدنشان قرار گرفته است. شاید تعجب کنی اگر متوجه شوی که غده هیپوفیز (بگو: هی+پُ+فیز) – که تقریباً اندازه‌ی یک نخودفرنگی است- رییس غده‌های درون‌ریز بدن است. هیپوفیز گروهی از هورمون‌ها را میسازد و در بدن آزاد می‌کند که کارشان کنترل کردن بقیه غده‌ها و کارهای بدن است. همچنین این غده ریز و جمع‌وجور که در زیر مغز قرار گرفته است، با تولید هورمون رشد به رشد بدن تو کمک می‌کند.
غده تیروئید (بگو: تی+رُ+ئید) در جلوي گردنِ تو قرار گرفته و تقریباً شبیه یک پروانه کوچک است. این غده هورمون‌هایی میسازد که برای رشد خیلی مهم هستند. همچنین غده تیروئید به بدن کمک می‌کند که همیشه پرانرژی و در حالت آماده‌باش باشد.
غدد فوق کلیوی در مواقعی که مشکلی برای بدن به‌وجود می‌آید، نقش خیلی مهم خود را ایفا می‌کنند. مثلاً وقت‌هایی که تو ترسیدی یا اضطراب داری، یک هورمون به اسم آدرنالین (بگو: آد+رِ+نا+لین) از غده‌های فوق کلیوی ترشح می‌شود. این هورمون در روبه‌رو شدن با اتفاقی که باعث ترس یا اضطرابت شده به تو کمک خواهد کرد و به تو نیروی بیشتری می‌دهد تا مثلاً با آن در مقابل حیوان وحشی (یا حتی آدم بد و مهاجم!) که به تو حمله کرده مبارزه کنی.
انسولین، یک هورمون ضروری
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
لوزالمعده بزرگ‌ترین غده‌ی درون‌ریز بدن است که در شکم قرار دارد. لوزالمعده چند نوع هورمون میسازد که انسولین یکی از آن‌هاست. انسولین به قندی که داخل خون بوده و اسمش گلوکز (بگو: گِ+لُ+کُز) است کمک می‌کند که به سلول‌های بدن برسد. گلوکز سوخت سلول‌های بدن است (مثل بنزین که سوخت ماشین است) و سلول‌ها برای زنده ماندن و کار کردن واقعاً به آن احتیاج دارند. همه‌ی ما می‌دانیم که وقتی سوخت تمام شود، چه اتفاقی می‌افتد!
غده‌های وظیفه شناس!
بدن به طرز شگفت‌انگیزی هورمون‌ها را کنترل می‌کند که درست در همان زمانی که باید، و به همان مقداری که باید، در بدن آزاد شوند. اگر مشکلی در سیستم غدد درون‌ریز به‌وجود آید، بدن کودک به‌طور طبیعی رشد نمی‌کند. بعضی وقت‌ها ممکن است غده‌ی هیپوفیز نتواند به مقدار کافی هورمون رشد بسازد، در این صورت رشد بدن کودک کمتر از حد طبیعی بوده و او کوتاه‌قد می‌ماند. بعضی وقت‌ها هم برعکس آن اتفاق می‌افتد، یعنی هیپوفیز در اثر یک اشتباه، هورمون رشد زیادی میسازد. اگر این‌طور شود، بدن بیشتر از حد معمول رشد می‌کند و شخص به‌طرز غیرعادی قدبلند می‌شود. چاقی یا لاغری بیش از حد هم ممکن است در اثر درست کار نکردن غده‌ی تیروئید به‌وجود آیند. یکی دیگر از مشکلاتی که در اثر مشکل سیستم غدد درون‌ریز ممکن است به‌وجود آید، بیماری دیابت است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که لوزالمعده‌ی یک نفر نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین بسازد.
خبر خوب این است که دکترهایی به اسم متخصص غدد هستند که اطلاعات زیادی در مورد سیستم غدد درون‌ریز دارند و می‌توانند به کسانی که دچار مشکل غدد هستند، کمک کنند. اما بیشتر بچه‌ها هیچ‌وقت لازم نیست نگران سیستم غدد درون‌ریز بدنشان شوند، چون این سیستم معمولاً کارش را درست انجام می‌دهد و نیازی به تعمیرات ندارد!
--------------------------------------------------------------
مترجم علمی و داستان پرداز: مستانه زاده رفیع