سلامت: امروزه برخي از سرطان‌ها با روش‌هاي درماني جديد کاملا درمان مي‌شوند و بيمار به زندگي طبيعي برمي‌گردد. خيلي از سرطان‌ها در سنين جواني سراغ فرد مي‌آيند و بهبود هم مي‌يابند ولي بيمار بعد از آن متوجه ايجاد مشکلاتي مي‌شود که در مواردي به اندازه خود سرطان براي او مشکل‌ساز است. يكي از عوارض ابتلا به برخي سرطان‌ها و اقدام‌هاي درماني آن، آسيب شديد به بيضه ها و ناباروري است...
به همين دليل امروزه قبل از انتخاب روش‌هاي درماني‌اي که ممکن است با آسيب دائمي به بيضه‌ها همراه باشد، به بيمار پيشنهاد مي‌شود اسپرم خود را در «بانک اسپرم» ذخيره كند.
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
در حالت طبيعي در بدن، سلول‌هاي مغز استخوان هميشه در حالت تکثير هستند و گلبول‌هاي قرمز، سفيد و پلاکت را به‌وجود مي‌آورند. در كساني که تحت‌درمان با شيمي‌درماني هستند، اين سلول‌هاي در حال تکثير در مغز استخوان نيز از بين مي‌رود و فرد دچار کم‌خوني، کاهش تعداد گلبول‌هاي سفيد و پلاکت‌ها مي‌شود که عوارض خطيري دارد.
علاوه بر سلول‌هاي مغز استخوان، سلول‌هاي زايا در بيضه نيز در حال تقسيم هستند. يعني يک سلول زايا در بيضه، 16 بار تقسيم و به اسپرم بالغ تبديل مي‌شود. با راديوتراپي و شيمي‌درماني، سلول‌هاي زايا در بيضه‌ها آسيب مي‌بينند و در بسياري از موارد بيمار براي هميشه نابارور مي‌شود. بيضه از دو نوع سلول اصلي تشکيل شده است؛ سلول‌هاي زايا که به اسپرم بالغ تبديل مي‌شوند و سلول‌هاي ليديگ که هورمون مردانه يا همان تستوسترون را توليد مي‌کنند. از آنجا كه سلول‌هاي ليديگ در حال تقسيم نيستند، شيمي‌درماني تاثيري روي آنها نمي‌گذارد. شدت آسيب به بيضه‌ها به نوع داروي مصرف‌شده و ميزان آن بستگي دارد.
بيماري هوچکين
افرادي که دچار بيماري هوچکين (نوعي سرطان لنفاوي) هستند، قبل از شروع درمان در 37 درصد موارد از قبل به اختلال در اسپرم (مثل کاهش تعداد، حرکت و شکل) مبتلا هستند. علت اين مساله، همان اختلال‌هاي ژنتيکي است که باعث بيماري هوچکين شده است. پس از شروع شيمي‌درماني و کامل شدن آن، تعداد بسياري از بيماران تا 5 سال به آزواسپرمي (کاهش تعداد اسپرم‌ها به صفر) مبتلا مي‌شوند و تعداد قابل‌ملاحظه‌اي از آنها هرگز بهبود نمي‌يابند بنابراين اسپرم بيماران مبتلا به بيماري هوچكين، اگر قصد دارند در آينده بچه‌دار شوند، بايد قبل از شروع اقدام‌هاي درماني، به روش منجمد کردن (کرايو) در بانک اسپرم نگهداري شود.
سرطان بيضه
نيمي از كساني که به سرطان بيضه دچارند، قبل از شروع دچار کاهش تعداد اسپرم‌ها هستند. داروهاي شيمي‌درماني انواع مختلفي دارند كه گروهي از آنها، «داروهاي آلکيله‌کننده» است. اين داروها بيشترين اثر زيان‌آور را روي بيضه‌ها دارند. مهم‌ترين داروهاي اين گروه عبارتند از: سيکلوفسفاميد، کلرآمبوسيل، موستين، ملفالان، بوسولفان، کارموستين و لوموستين.
تاثير شيمي‌درماني بر اسپرم
معمولا در شيمي‌درماني مبتلايان به سرطان خون و سرطان‌هاي لنفاوي از مجموعه چند دارو استفاده مي‌شود که به آنها «پروتکل» مي‌گويند و حرف اول نام داروهاي مورد استفاده به دنبال آن مي‌آيد؛ براي مثال پروتکل MOPP يا ABVD يا CHOP. تقريبا صد درصد بيماران مبتلا به سرطان خون که با پروتکل MOPP درمان مي‌شوند، 6 ماه بعد دچار آزواسپرمي خواهند شد و 5 سال پس از خاتمه شيمي‌درماني نيز فقط در 5 درصد از بيماران اندکي بهبود ديده مي‌شود. آثار سمي پروتكل ABVD کمتر است و حدود 60 درصد بيماران را دچار آزواسپرمي مي‌كند.
يکي از پروتكل‌‌هاي درماني رايج براي بيماري لنفوم (سرطان لنفاوي) پروتكل COPP است. صددرصد اين بيماران 6 ماه پس از درمان دچار آزواسپرمي مي‌شوند. اين بيماران حتي تا 10 سال پس از شيمي‌درماني هم بهبود نمي‌يابند.
سرطان لنفوم غيرهوچکيني با پروتكل CHOP درمان مي‌شود. معمولا بيماران پس از درمان دچار آزواسپرمي مي‌شوند ولي پس از 5 سال، حدود 60 درصد آنها داراي آزمايش تجزيه مني طبيعي خواهند بود. اگر هر پروتكل درماني بدون پروکاربازين باشد، آثار سمي کمتري روي بيضه خواهد داشت.
بانک اسپرم
وظيفه توليد اسپرم و هورمون جنسي برعهده بيضه‌هاست. بيضه‌ها از هنگام بلوغ تا پايان عمر، اسپرم توليد مي‌کنند. در بدن يک مرد بالغ، روزانه صدها ميليون اسپرم توليد مي‌شود. تعداد، حرکت و شکل اسپرم در توانمندي مردان براي باروري اهميت دارد. سلول‌هاي زاياي مرد در مقابل ابتلا به عفونت، ضربه، داروهاي شيمي‌درماني، راديوتراپي، آلودگي شغلي، حرارت و... بسيار حساس هستند تا جايي که اين عوامل مي‌توانند باعث توقف توليد اسپرم شوند بنابراين قبل از هرگونه اقدام براي درمان سرطان‌ها که به شيمي‌درماني و راديوتراپي نياز دارند يا عمل‌هاي جراحي مردانه يا هر اقدامي که فرايند توليد اسپرم را تهديد مي‌کند، انجماد اسپرم و نگهداري آن توصيه مي‌شود.
مردان جوان مبتلا به سرطان يا بيماري‌هاي خودايمني قبل از هرگونه اقدامي براي شيمي‌درماني يا راديوتراپي با داروهاي سرکوب‌کننده سيستم ايمني بايد براي انجماد و نگهداري اسپرم اقدام كنند. منجمد کردن مايع مني اين امکان را به اين افراد مي‌دهد كه در آينده نزديک پس از بهبود، نگران توقف اسپرم‌سازي بيضه‌ها يا نگران نقص‌هاي ژنتيکي اسپرم پس از شيمي‌درماني و راديوتراپي نباشند.
بايد توجه داشت در بيماراني که به سن بلوغ نرسيده‌اند يا به عللي دچار مشکل در تعداد، شکل و حرکت اسپرم شده‌اند و قبل از شروع به هر نوع درمان مخصوص سرطان، نابارورند، ذخيره اسپرم در بانک اسپرم بي‌فايده خواهد بود. البته با اقدام‌هايي مي‌توان احتمال آسيب به اسپرم‌ها را حين شيمي‌درماني کاهش داد. مهم‌ترين آنها عبارتند از: تجويز داروهايي بنام آنالوگ‌هاي LHRH، 2 هفته قبل از شروع شيمي‌درماني و حين آن و تجويز برخي داروها پس از شيمي‌درماني که مهم‌ترين آنها «گنادوتروپين‌ها» (هورمون‌هاي تحريک‌کننده غدد جنسي که در هيپوفيز توليد مي‌شوند) هستند.
شرايط ارائه نمونه به بانک اسپرم
افراد با نامه پزشک يا با تمايل خود مي‌توانند درخواست انجماد اسپرم کنند. مراجعه‌کننده از نظر بيماري‌هاي عفوني (ايدز و هپاتيت) بررسي و پس از ويزيت در مرکز ناباروري، نمونه اسپرم تهيه مي‌شود و اگر نمونه قابل‌انجماد باشد، منجد مي‌شود. اسپرم‌هاي منجمدشده براي سال‌هاي متمادي قدرت ماندگاري دارند.
__________________