زبان

[Sina]

اگر می‌خواهی بدانی که آیا زبان عضو مهمی در بدن تو هست یا نه، سعی کن بدون کمک زبانت یک بستنی چوبی را لیس بزنی یا شعر مورد علاقه‌ات را با صدای بلند بخوانی. امکان ندارد، مگرنه؟!
تو برای جویدن و قورت دادن غذاها و همچنین صحبت کردن به زبانت احتیاج داری. پس با یک عضو مهم و پرکار از بدن سرو کار داریم.

برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید

زبان، عضوی که می‌چرخد

آیا تا حالا می‌دانستی که زبان تو ماهیچه‌ای است؟ بله همین‌طور است. زبان از تعداد خیلی زیادی ماهیچه درست شده است. این ماهیچه‌ها در جهت‌های مختلف حرکت می‌کنند تا تمام وظایف زبان را انجام دهند. قسمت جلویی زبان خیلی نرم و انعطاف‌پذیر است و می‌تواند به راحتی به اطراف بچرخد. این قسمت از زبان با همکاری لب‌ها و دندان‌ها حروف و کلمات مختلف را می‌سازد تا تو بتوانی حرف بزنی. همچنین این بخش از زبان موقع جویدن غذا با حرکت دادن و چرخاندن لقمه در دهان، تکه‌های غذا را به سمت دندان‌ها هدایت می‌کند تا دندان بتواند لقمه‌ها را خُرد و ریز کند. ماهیچه‌های پشتی زبان در ساختن صدای بعضی از حروف مثل "ک" و "گ" کمک می‌کنند. سعی کن این حروف را آهسته تلفظ کنی، توجه کن که ماهیچه‌های پشتی زبانت چگونه به سمت بالا و سقف دهان حرکت می‌کنند تا این حروف ساخته شوند. جالب است، مگر نه؟
قسمت پشت زبان در خوردن هم نقش مهمی دارد. وقتی که لقمه‌ی غذا کاملاً جویده شده و با آب دهان (بزاق) مخلوط شد، ماهیچه‌های پشت زبان کارشان را شروع می‌کنند. آن‌ها با حرکت خودشان یک تکه کوچک از غذا را همراه بزاق پایین می‌فرستند، به داخل مِری. مری لوله‌ای از دستگاه گوارش است که از گلو تا معده کشیده شده است.

برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید

زبانت را قورت ندهی!

آیا تا حالا این سوال به ذهنت رسیده که چه چیزی باعث می‌شود زبانت را قورت ندهی؟ زبانت را بیرون بیاور و در آینه نگاه کن. در زیر زبانت یک چیزی می‌بینی، این یک غشا است که اسمش "فرنولوم" (بگو: فِر+نُ+لُم) بوده و زبان را به کف دهانت چسبانده است. در واقع تمام قسمت انتهاییِ زبان خیلی محکم به کف دهان چسبیده و امکان ندارد تو بتوانی زبانت را قورت بدهی، حتی اگر خیلی تلاش کنی!

یک عالمه خوراکی خوشمزه

آینه را کنار نگذار و دوباره نگاهی به زبانت بینداز. اما این‌بار از نزدیک قسمت بالای زبانت را تماشا کن. می‌بینی چقدر زبر و ناهموار است؟ برعکس زیر زبان که خیلی نرم و لطیف است. ناهمواری‌های روی زبان به دلیل وجود برآمدگی‌هایی است که اسمشان پُرزهای چشایی است. این پرزها موقع جویدن، به تکه‌های غذا گیر می‌کنند و غذا را با خودشان می‌چرخانند. همچنین این پرزها شامل جوانه‌های چشایی هستند، به کمک جوانه‌های چشایی است که تو می‌توانی طعم‌ها و مزه‌های مختلف را تشخیص دهی. آدم‌ها وقتی به دنیا می‌آیند، حدود 10هزار جوانه‌ی چشایی روی زبانشان دارند. اما همین‌طور که کودک بزرگ‌تر می‌شود، بعضی از این جوانه‌های چشایی از بين مي روند. آدم‌های پیر گاهی فقط 5 هزار جوانه‌ی چشایی برایشان باقی می‌ماند. برای همین است که تو در مقایسه با پدربزرگ و مادربزرگت حس چشایی قوی‌تری داری (حس چشایی همان حسی است که مزه‌های مختلف را تشخیص می‌دهد). این‌ جوانه‌ها می‌توانند 4 مزه‌ی اصلی شور، ترش، شیرین و تلخ را از هم تشخیص دهند.

برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید

سفری در دنیای مزه‌ها

فکر می‌کنی ما چطور مزه‌های مختلف را احساس می‌کنیم؟ هر جوانه‌ چشایی از سلول‌های چشایی ساخته شده است، این سلول‌ها موهای خیلی ریز و حساسی دارند که اسمشان "مژك" است. این موهای خیلی ریز بعد از حس کردن یک مزه، پیغام‌هایی به مغز می‌فرستند. مغز این پیغام‌ها را تفسیر کرده و مزه‌ی غذا را اعلام می‌کند. مغز با مشخص کردن مزه‌ها به تو می‌گوید که چه چیزی در دهانت است و این کار بعضی وقت‌ها جان تو را نجات می‌دهد! آیا تا به‌حال شده که شیر بنوشی و بعد با خودت بگویی: "عجب مزه‌ی عجیب‌وغریبی داشت!"؟ در واقع وقتی که شیر به جوانه‌های چشایی روی زبان می‌رسد، آن‌ها به مغز پیغام می‌دهند:‌ "شیر وارد دهان شد و مزه‌اش هم خیلی عجیب‌وغریب است!" بعد، مغز این پیغام‌های عصبی را مي‌فهمد و تشخیص می‌دهد که شیر فاسد شده است. بنابراین تو متوجه می‌شوی که نباید به خوردن آن لیوان شیر ادامه بدهی. به همین راحتی جوانه‌های چشایی جان تو را نجات می‌دهند!
بعضی چیزها مثل غذاها یا نوشیدنی‌های خیلی سرد می‌توانند حساسیت گیرنده‌های چشایی تو را نسبت به مزه‌ها کمتر کنند. مثلاً اگر تو قبل از خوردن غذایی که دوست نداری یک قالب یخ کوچک بخوری، دیگر طعم بد آن غذا را احساس نخواهی کرد.

برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید

بینی، دوست نزدیک زبان

آخرین باری که سرما خورده بودی و بینی‌ات گرفته بود را به‌خاطر می‌آوری؟ احتمالاً آن موقع متوجه شدی که وقتی غذا می‌خوری، دیگر طعمش را مثل گذشته احساس نمی‌کنی. دلیلش این است که موقع سرماخوردگی، زبانت یک دوست و همکار مهم را برای تشخیص مزه‌های مختلف از دست می‌دهد: يعني همان بینی را.
بینی با بو کشیدن غذا در تشخیص مزه‌ها به تو کمک می‌کند و این کار را قبل از بردن غذا به دهان، موقع جویدن و حتی موقع قورت دادن انجام می‌دهد. بوهای قوی حتی می‌توانند پرزهای چشایی را سردرگم کنند! این‌بار وقتی خواستی سیب بخوری، یک تکه پیاز زیر بینی‌ات نگه دار. آیا مزه‌ی سیب تغییر مي كند؟

آیا می‌دانی بینی چه‌طور این کارها را انجام می‌دهد؟ وقتی که تو لقمه را به دهانت نزدیک می‌کنی یا می‌جوی، غذا فوراً یک‌سری مواد شیمیایی آزاد می‌کند که به سمت بینی حرکت می‌کنند. این مواد شیمیایی گیرنده‌های بویایی را در بینی تحریک می‌کنند و بعد، با همکاری جوانه‌های چشایی تصویری از طعم غذای خورده شده تشکیل داده و آن را به شکل پيغام هاي عصبی به مغز می‌فرستند تا تو مزه‌ی پیتزای خوشمزه‌ای که خوردی را تشخیص دهی.

زبان تو به‌جز بینی، از دندان‌ها، لب‌ها و دهانت هم کمک می‌گیرد. موقع جویدن غذا همین‌طور که زبان تکه‌های غذا را در اطراف دهان می‌چرخاند، دندان‌ها آن‌ها را خُرد و لِه می‌کنند. همچنین بدون کمک لب‌ها، دندان‌ها و سقف دهان، زبان تو نمی‌تواند حروف و کلمات را بسازد که حرف بزنی. بزاق (آب دهان) هم یکی دیگر از دوستان زبان است. اگر زبان خشک باشد نمی‌تواند مزه‌ای را حس کند، بنابراین بزاق با خیس نگه داشتن زبان به آن کمک می‌کند. همچنین بزاق دهان لقمه‌های غذا را مرطوب می‌کند تا زبان راحت‌تر بتواند غذا را به سمت حلق هُل داده و آن را قورت دهد.



مبارزه با میکروب‌ها

کارهایی که برای زبان برشمردیم به همین‌جا ختم نمی‌شود. زبان حتی در مبارزه با بیماری‌ها هم به بدن کمک می‌کند. در بخش پشتی زبان چیزی به اسم لوزه زباني وجود دارد که حاوی سلول‌هایی است. این سلول‌ها مثل یک صافی یا فیلتر عمل کرده و از ورود میکروب‌های زیان‌آوری که ممکن است باعث ایجاد عفونت در بدن شوند، جلوگیری می‌کنند.

زبان، یکی از پرکارترین اعضای بدن

با این همه وظیفه‌ای که برعهده زبان است، آیا فرصتی هم برای استراحت می‌ماند؟ نه، حتی وقتی که تو در خواب هستی هم زبانت کار می‌کند. موقع خواب، کار زبان این است که بزاق را از دهان جمع‌ کرده به سمت حلق هُل دهد تا تو بتوانی آب دهانت را حتی در خواب هم قورت دهی. اگر زبان این کار را انجام ندهد، همه‌ی ما شب‌ها بالش خود را از آب دهان خیس می‌کنیم.
حالا دیگر می‌دانیم که زبان چه عضو مهم و پرکاری است. اگر زبان و بینی نبودند، زندگی هیچ مزه‌ای نداشت.
شستن مدام زبان برای حفظ خوش‌بویی دهان ایده‌ی خیلی خوبی است. می‌توانی شب‌ها موقع مسواک زدن دندان‌هایت، مسواک را آرام و با ملایمت روی زبانت هم بکشی تا تمیز‌ِ تمیز شود.
همچنین حواست باشد که با خوردن غذاهای خیلی داغ به پرزهای چشایی زبانت آسیب نرسانی. یک زبان سوخته مطمئناً زیاد به دردت نمی‌خورد!

برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید

--------------------------------------------------------------
مترجم علمی و داستان پرداز: مستانه زاده رفیع