اینجا بزرگان فرهنگ و هنر خفته‌اند

بچه کرد

مدیر تالار ورزشی
2013-10-22
1,156
1,206
0
اینجا بزرگان فرهنگ و هنر خفته‌اند


26616.jpg

این پیرزن -كه همه معتقدند زن بدخلقی است!!!- با یک عینك ته استكانى، چارقد سفید و چادر نماز خاكستری‌..-. همسر...

دیداری از آرامگاه صفا (ظهیرالدوله)
خاطره یك روز در آرامگاه ظهیرالدوله (شمال تهران، محله تجریش، خیابان دربند، انتهای كوچه ظهیرالدوله)

ظهیرالدوله آرامگاه ابدی اهل صفاست. اگر یك بار به این خلوتگاه پر از عشق سر بزنید آنقدر مجذوب می‌شوید كه برای دیدن مجددش لحظه شماری می‌كنید. گورستان ظهیرالدوله بزم خاموش كسانی است كه ایران را به نوا و ترانه مهمان كردند؛ میعادگاه عاشقانی است كه دل در گرو در خاك خفتگانی دارند كه روحشان به پرواز در آمده ولی نامشان همیشه می‌درخشد و زنده می‌ماند و... آنها از این خاك برخاستند، در این خاك كوشیدند و نام و آوازه این خاك را به گوش جهان رساندند و در نهایت در همین خاك خوابیدند.

ظهیرالدوله:
"علی خان ظهیرالدوله" از شاهزادگان قاجاری و شخصی درویش مسلك و انسانی وارسته و بانى اولین اركستر ملى ایران بود كه با كمك پدر ابوالحسن صبا و پدر رهى معیرى در باغ خانقاه خود كنسرتى ترتیب داد؛ باغ خانقاه همانجایی است كه امروز به آرامگاه صفا (ظهیرالدوله) مشهور است. این آرامگاه در انتهای خیابان ظهیرالدوله واقع شده است.

تاریخچه انجمن اخوت:
در سال ۱۳۱۷ قمرى على خان دولوى قاجار ملقب به ظهیرالدوله، انجمن اخوت و خانقاهى را در خانه خود در ضلع شرقى میدان فردوسى بنا نهاد. بنا به نوشته مهدى مرسلوند در كتاب "زندگینامه رجال و مشاهیر ایران" آشنایى ظهیرالدوله باصفى علیشاه (۱۳۰۳) قمرى نقطه عطفى در زندگى او بود. به طورى كه به زودى در سلك مریدان وى درآمد و پس از درگذشت صفى علیشاه در ۱۳۱۶ با لقب صفاعلیشاه جانشین او شد. در انجمن اخوت ۱۱۰تن از روشنفكران عضویت داشتند و خدمات گرانبهایى براى از بین بردن خرافات و اصول استبداد كردند. پس از به توپ بستن مجلس در دوران استبداد صغیر، خانه و خانقاه ظهیرالدوله نیز به اتهام همكارى با مشروطه خواهان ویران شد و اثاث آن به غارت رفت. ظهیرالدوله ملك خود را در نزدیكى امامزاده قاسم شمیران وقف خانقاه و انجمن كرد و مسؤولیت اداره آن نیز به انجمن اخوت سپرده شد. او در ۱۳۴۲ هجرى قمرى درگذشت و پیكرش در همان جایى به خاك سپرده شد كه امروز گورستان ظهیرالدوله نام دارد.
در حال حاضر هیچ اثری از این انجمن نیست و آخرین كسی كه توسط انجمن به مقام متولی خانقاه برگزیده شده، درویش رضا بوده كه پس از سیل ۱۳۶۶ تجریش سكته كرده و از دنیا رفته است.

ورودی آرامگاه:
انتهای كوچه پس از پایین رفتن از چند پله دری فلزی و قدیمی ‌با كاشیكاری به چشم می‌خورد که رویش نوشته شده:
"آرامگاه صفا ظهیرالدوله صفاعلی ۱۳۱۷ ق"
طرف دیگر دو تبر زین و یك كشكول مسطح كه با نام ا... محمد علی در برگرفته شده به چشم می‌خورد، این طرح‌ها در بین كاشی‌ها خودنمایی می‌كنند و نمادی هستند از اعضای انجمن اخوت كه به اهل صفا مشهور شدند. اهل صفا افرادی تحصیلكرده و با لیاقت و ازخاندان قاجاری و طبقات اشرافی بودند كه درمكتب علی‌خان ظهیرالدوله موسس انجمن به تلمذ نشستند و در راه اعتلای فرهنگ و هنر ایرانی تلاش كردند.


آرامگاه علی‌خان ظهیر‌الدوله:

وقتی داخل آرامگاه می‌‌شوید یک راه باریك و كوتاه با درختان كهنسال جلوتان سبز می‌شوند. کمی‌ جلوتر سنگ قبری بدون نام و شكسته را می‌بینید كه بین درختان قدیمی ‌گوشه حیاط پنهان شدند. همانجا یک مقبره بزرگتر زیر یک پارچه ترمه به چشم می‌خورد؛ عكسهای روی تاقچه و دیوار از علی خان ظهیرالدوله و دوستانش نشان میدهد كه قبر مربوط به خود "ظهیرالدوله" است. پارچه را كه كنار می‌زنید لوح قبر زیبایی می‌بینید كه رویش نوشته شده "هوالحی الذی لایموت" و نقشی از انجمن، زینت بخش لوح هست.

پیرزن ظهیر‌الدوله:
این پیرزن -كه همه معتقدند زن بدخلقی است!!!- با یک عینك ته استكانى، چارقد سفید و چادر نماز خاكستری‌..-. همسر درویش رضاست یعنی آخرین كسى كه توسط انجمن اخوت به مقام متولی خانقاه برگزیده شد و پس از سیل ۱۳۶۶ تجریش سكته كرد و از دنیا رفت. این پیرزن همراه پسرش از گورستان و خانقاه محافظت می‌كنند.


ایرج میرزا:
پیكر اولین هنرمندى كه در این مكان به خاك سپرده شده؛ ایرج میرزا (مشهور به جلال الممالك) در سال۱۳۴۴ قمرى است. بنا به درخواست خانواده‌اش پیكر او را در باغ پشت خانقاه به خاك سپردند و از آن به بعد باغ خانقاه انجمن اخوت محل دفن بزرگان ادب، هنر و سیاست شد.

یا از این بعد به دنیا آیید ای نكویان كه در این دنیایید
ایرجم، ایرج شیرین سخنم اینكه خفته‌ست در این خاك منم
یك جهان عشق نهان است اینجا مدفن عشق جهان است اینجا
بی شما صرف نكردم اوقات من همانم كه در ایام حیات
چشم من باز به دنبال شماست گرچه امروز به خاكم ماواست

ملك‌الشعرای بهار:
مزارملك الشعراى آستان قدس رضوى، محمدتقى بهار، بین مزار سعید نفیسى، ادیب و مورخ و دكتر لقمان الدوله ادهم پدر طب نوین ایران...است.
روی سنگ سفید مزارش هیچ چیزی نوشته نشده...؟

فروغ فرخزاد:
آسوده در عمق باغ‌چه‌ای سبز، همیشه سبز، آری، فروغ همیشه‌گی شعر نوی زبان فارسی...
كنار گور فروغ تنها جایی از گورستان است كه همیشه و هر وقت كه بیایید عده زیادی از جوانهای عاشق فروغ اطرافش نشسته اند و معمولا یک كتاب از فروغ در دست دارند و اشعار فروغ را زمزمه می‌كنند. چراغ گور فروغ شمع‌های سیاهی هست كه دور و بر سنگ قبر در حال سوختند و تمام شدن.
ولی "هیچ كس دریچه‌ای با خود نیاورده است تا فروغ از روزن آن به ازدحام كوچه خوشبخت بنگرد"

اینجا آرامگاه ابدی و خانه فروغ است...
من از نهایت شب حرف می‌زنم
من از نهایت تاریكی
و از نهایت شب حرف میزنم.
اگر به خانه من آمدی – برای من
ای مهربان چراغ بیار و یك دریچه
كه از آن به ازدحام كوچه خوشبخت بنگرم.


روح‌الله خالقی:
به انتهاى گورستان که می‌رسید؛ خالق "تا بهار دلنشین" و "اى ایران" و نگارنده "سرگذشت موسیقى ایران" زیر سنگ خاكسترى گور خود تا همیشه تاریخ خفته است. روح الله خالقى، تولد ۱۲۸۵، وفات ۲۱ آبان ۴۴.
گلدان خالى سفیدى كه گذر ایام خاكستریش كرده تأییدی سات برغبار فراموشی كه بر گور خالقى نشسته است.

مرتضی محجوبی:
آن طرف تر، مزار مرتضى محجوبی را می‌بینید؛ بالای قبر یک نقش برجسته با رنگ سیاه نظر را جلب می‌كند: "افسوس" ؛ یك كلمه به این سادگی.... رنگ پیانویی سنگی با نقشی از كلید سل و بر سنگ مزارش یك بند از "كاروان" بنان:
با ما بودی بی ما رفتی چون بوی گل به كجا رفتی

رهی معیری:
رهى معیری هم اینجاست، زیر طاقی كاشی‌های آبی و سفید؛ كنارش یک سنگ بیضی سفید می‌بینید...
شعر روی سنگ مزار را كه زمزمه می‌كنید، صدا در فضای شیشه‌ای اطراف طاقی كه مزار رهی را از گزند باد و باران حفظ می‌كند می‌پیچد. انگار وضع سراینده «كاروان» بهتر از بقیه مشاهیر موسیقی خفته در ظهیرالدوله هست. چقدر جای بنان اینجا خالی است!

رهی در سینه این خاك خفته است در اینجا شاعری غمناك خفته است
فروزان آتشی در سینه خاك فروخفته چو كل با سینه چاك
بزن آبی بر این آتش خدا را بنه مرهم ز اشكی داغ ما را
كه از روشندلی چون روز بودیم به شبها شمع بزم افروز بودیم
چراغ شام تاری نیست ما را كنون شمع مزاری نیست ما را

سایر هنرمندان:
هنرمندان زیادی اینجا آرمیده اند.
رضا محجوبى نوازنده مشهور ویولن كه از فرط عشق به موسیقى به او «رضا دیوانه» لقب داده بودند...
حسین یاحقى از نخستین نوازندگان ویولن ایرانى
حبیب سماعى نوازنده برجسته سنتور
داریوش رفیعى كه نامش با ترانه «زهره» گره خورده و در كنارش سنگ قبری كه رویش نوشته شده است: مرحومه بدرالسادات رفیعی...
مشیر همایون نخستین نگارنده نت براى پیانو درایران، حسین تهرانى كه صداى سرپنجه‌هاى طلاییش بر تنبك هنوز هم گوش هر شنونده اى را نوازش میكند و نورعلى خان برومند ردیف دان مشهور كه در نواختن تار، سه تار، سنتور، تنبك و ویولن استاد بود.

سیاستمداران:
و البته ظهیرالدوله میزبان سیاستمداران نیز هست. اكثرا مربوط به دوره قاجار می‌شوند.
مستشارالدوله صادق (از رجال دوره مشروطه كه در تدوین قانون اساسى مشروطه دخالت داشت)،
حسن تقى زاده (از فعالان جنبش مشروطه و اولین رئیس مجلس سنا)
محمد مسعود مدیر روزنامه مرد امروز كه در ۲۵بهمن ۱۳۲۶ به دست یكى از افسران شاخص نظامى حزب توده كشته شد.
در ۲۵بهمن ۱۳۳۰ مراسم سالگرد مسعود در ظهیرالدوله در حالى برگزار شد كه دكتر سیدحسن فاطمى وزیر خارجه كابینه مصدق در آغاز سخنرانى درباره مسعود با شلیك گلوله اى غرق درخون بر مزار مسعود افتاد. امروز شیشه غبارگرفته اى مزار مسعود را محافظت مى‌كند؛ شیشه اى كه به سختى مى‌توان عنوان "مرد امروز" را از پس آن خواند.



گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
صفحه نخست - فرهنگ و هنر
منبع: greenpoems.awardspace.com



-------------
 
  • Like
واکنش‌ها[ی پسندها]: Sina

درباره ما

  • خوش آمدید ؛ یه حسِ خوب یک انجمن است که شما می توانید در آن عضو شده از امکانات آن استفاده کرده و دوستان جدید پیدا کنید. این مجموعه دارای نظارت 24 ساعته بوده تا محیطی سالم را برای کاربران خود فراهم آورد،از کاربران انتظار می رود که با رعایت قوانین ما را برای رسیدن به این هدف یاری کنند.
    از طرف مدیر وب سایت:
    "همواره آرزو دارم که هربازدید کننده ای بعد از ورود به انجمن، با یه حسِ خوب اینجارو ترک کنه!"

منوی کاربر