تا حالا شده توی یک فیلم ترسناک اسکلت آدمیزاد ببینی و بترسی؟ خوب، واقعیت این است که اسکلت اصلاً چیز ترسناکی نیست، چون خود تو هم یکی در بدنت داری! همهی آدمها اسکلت دارند و اسکلت از تعداد خیلی زیادی استخوان تشکیل شده است.
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
استخوانها به بدن تو شکل میدهند و باعث میشوند که بتوانی حرکت کنی. همچنین از اندامهای داخلی بدنت محافظت میکنند و خیلی کارهای دیگر هم در بدن برعهده آنهاست. بدن آدم بزرگها 206 قطعه استخوان دارد. خیلی زیاد است، نه؟ پس احتمالاً با عضو مهمی سروکار داریم. بیا بیشتر در موردش یاد بگیریم.
استخوانها از چهچیز ساخته شدهاند
استخوانهایی که اسکلتبندی بدن انسان را تشکیل میدهند همگی زندهاند و مانند اعضای دیگر بدن رشد و تغییر میکنند. تقریباً تمام استخوانهای بدن از مواد مشابهی تشکیل شدهاند که عبارتند از:
• سطح خارجی که اسمش پوشش استخوان است. پوشش استخوان یک لایهی نازک و متراکم است که شامل عصبها و رگهای خونی بوده و استخوان را تغذیه میکنند.
• لایه بعدی از استخوان فشرده ساخته شده است. این بخش سطح صاف و نرمی داشته و خیلی مقاوم است. وقتی که به یک استخوان نگاه میکنیم، در واقع این بخش را میبینیم.
• داخل استخوان فشرده لایههای زیادی از استخوانهای سوراخسوراخ وجود دارد که شبیه اسفنج است. استخوان اسفنجی به محکمی استخوان فشرده نیست، اما باز هم خیلی مقاوم است.
• در بیشتر استخوانها، کار استخوان اسفنجی محافظت از داخلیترین بخش استخوان به اسم مغز استخوان است. مغز استخوان از مادهای شبیه ژله ساخته شده و کارش تولید سلولهای خونی است.
استخوانها چگونه رشد میکنند
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
وقتی که تو کوچولو بودی، دستها و پاهای خیلی کوچکی هم داشتی. همه اندامهای بدنت کوچولو بودند! اما همینطور که تو بزرگ و بزرگتر شدی، اعضای بدنت هم آرام آرام رشد کردند و بزرگ شدند. استخوانها هم یکی از این اندامها هستند.
وقتی که یک نوزاد به دنیا میآید، حدود 300 استخوان در بدنش دارد. اما در بزرگسالی بعضی از این استخوانها به هم جوش میخورند (میچسبند) و تعداد آنها كمتر شده و به 206 استخوان میرسد. بعضی از استخوانهای بدن یک نوزاد کوچولو از مادهای به اسم غضروف ساخته شدهاند. غضروف از استخوان نرمتر و انعطافپذیرتر است. همینطور که کودک بزرگتر میشود، غضروفها هم رشد میکنند و به آرامی جای خودشان را به استخوانها میدهند. این کار در بدن به کمک مادهای به نام کلسیم انجام میشود. وقتی که تو به سن 25 سالگی رسیدی، این فرایند تقریباً کامل میشود. بعد از این اتفاق، استخوانها دیگر به اندازهی کافی بزرگ شدهاند و رشد بیشتری نمیکنند. تمام این استخوانها اسکلت بدن را شکل میدهند که سبک ولی خیلیخیلی قوی است.
ستون فقرات
ستون فقرات یکی از بخشهای اسکلت است که خیلی راحت میتوان آن را حس کرد. کافی است قسمت وسط کمرت را لمس کنی تا برآمدگیهایی را زیر انگشتانت حس کنی، این برآمدگیها همان ستون فقرات یا مهرههای بدن تو هستند. ستون فقرات باعث میشود که تو بتوانی بدنت را بچرخانی و خم کنی. همچنین این ستون فقرات است که بدن را صاف و مستقیم نگه میدارد و از نخاع محافظت میکند. نخاع یک رشته طولانی از عصبها است که اطلاعات و پیغامها را از مغز میگیرد و به قسمتهای مختلف بدن میرساند. اما ستون فقرات استخوان ویژهای است، دلیلش هم این است که از یک یا دو استخوان ساخته نشده بلکه در مجموع از 26 استخوان تشکیل شده است. به این استخوانها مهره میگویند و هرکدامشان شکلی شبیه یک حلقه دارند. انواع مختلفی از مهرهها در ستون فقرات هست که هرکدامشان کار متفاوتی انجام میدهند.
• هفت مهرهی بالایی اسمشان مهرههای گردنی است. این استخوانها در پشت گردن و درست زیر مغز قرار دارند و کارشان محافظت از سر و گردن است. سر انسان وزن نسبتاً زیادی دارد و سنگین است، بنابراین باعث خوششانسی است که مهرههای گردنی آن را نگه میدارند، وگرنه میافتاد!
• زیر مهرههای گردنی، مهرههای صدری قرار دارند که تعدادشان در مجموع 12 تا است. این مهرهها، دندهها را سرجای خودشان نگه میدارند.
• پایین مهرههای صدری، 5 مهرهی دیگر به اسم مهرههای کمری قرار دارند و زیر آنها هم يك استخوان ديگر است که از 5 مهره ساخته شده است با نام "خاجي". این مهرهها به هم وصل هستند و یک استخوان را تشکیل میدهند.
• در آخر و در پایینترین قسمت ستون فقرات، استخوان دنبالچه قرار دارد که یک استخوان متشکل از چهار مهرهی به هم چسبیده است. بخشهای پایینی ستون فقرات خیلی مهم هستند، چون وزن تو را تحمل میکنند. بنابراین وقتی که میخواهی کولهپشتی سنگینت را از روی زمین برداری، در واقع این مهرههای کمری، خاجي و دنبالچه هستند که به تو قدرت انجام این کار را میدهند. وقتی هم که داری میدوی، بالا و پایین میپری یا حتی راه میروی، این بخشها هستند که تعادلت را حفظ میکنند.
بین هر دو مهره در ستون فقرات، صفحه یا دیسکی وجود دارد که جنسش از غضروف است. این دیسکها باعث میشوند که مهرهها به همدیگر ساییده نشوند، همچنین آنها به صورت فنر ستون فقرات عمل میکنند. وقتی که تو بالا و پایین میپری یا به بدنت پیچوتاب میدهی، این غضروفها انعطاف لازم را به ستون فقرات داده و برای مهرهها مثل یک ضربهگیر عمل میکنند.
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
دندهها
قلب، ریهها و کبد اعضای خیلی مهمی از بدن تو هستند و خوشبختانه تو دندهها را برای محافظت از آنها داری. دندهها مثل قفسی از استخوان، قفسه سینهی تو را در بر میگیرند. اگر با دست، دو طرف و جلوی بدنت – بالای شکم و پایین قلبت- را لمس کنی، میتوانی قسمت پایینی این قفس استخوانی را احساس کنی. اگر یک نفس خیلی عمیق بکشی هم میتوانی به راحتی دندههایت را در جلوی بدن احساس کنی. اگر بچهی لاغری باشی، حتی میتوانی چند تا از استخوانهای دندهات را از زیر پوست ببینی. دندهها به صورت جفتجفت (یعنی دوتایی) هستند و در هر جفت، استخوان سمت چپ و سمت راست کاملاً شبیه هم هستند. بیشتر مردم 12 جفت دنده دارند، اما بعضیها با یک یا دو دندهی اضافی به دنیا میآیند و بعضیها هم ممکن است بهطور طبیعی یک جفت دنده کم داشته باشند. هر 12 جفت دنده از پشت به ستون فقرات وصل شده و در آنجا توسط مهرههای قفسه سینه نگه داشته میشوند. هفت جفت اول دندهها در قسمت جلو به جناغ سینه وصل میشوند. جناغ سینه استخوان خیلی محکمی در وسط قفسه سینه است که دندهها را سرجای خودشان نگه میدارد. به جز هفت جفت اول، بقیهی دندهها مستقیماً به جناغ سینه وصل نیستند. سه جفت بعدی با غضروف به دندههای بالایی خودشان متصلند. دو جفت آخر دندهها اسمشان دندههای شناور است، چون به جناغ سینه یا دندههای بالایی وصل نیستند. اما نگران نباش، آنها آنقدرها هم شناور نیستند که بتوانند خودشان را به زانوی تو برسانند! چون مثل بقیهی دندهها از پشت به ستون فقرات چسبیدهاند.
استخوان جمجمه
جمجمه از مهمترین عضو بدن یعنی مغز محافظت میکند. اگر سرت را با دست فشار دهی، میتوانی سفتی استخوان جمجمه را زیر انگشتانت حس کنی. ممکن است تصور کنی استخوان جمجمه یکدست و یک شكل است، اما این تصور اشتباه است. جمجمه از استخوانهای مختلفی ساخته شده که تعدادی از آنها از مغز محافظت میکنند و بقیه ساختار صورت را تشکیل میدهند. اگر به زیر چشمهایت دست بزنی، میتوانی لبهی این استخوان را احساس کنی. استخوان جمجمه در نزدیک چشم دو تا سوراخ بزرگ به اسم حفرهی چشم دارد که چشمها در این حفرهها مینشینند. همچنین ریزترین استخوان بدن هم در سر وجود دارد، استخوان رکابی در پشت پردهی گوش فقط بین 5/2 تا 3/3 میلیمتر طول دارد.
میخواهی یک چیز جالب دیگر هم بدانی؟ آروارهی پایین تنها استخوانی در سر است که میتواند جابهجا شود. فک (آرواره) پایین باز و بسته میشود تا تو بتوانی حرف بزنی و غذاها را بجوی.
جمجمه استخوان جالبی است که از زمان نوزادی تو تا حالا تغییراتی کرده است. تمام بچهها وقتی که متولد میشوند، فضاهای خالی بین استخوانهای جمجمهشان وجود دارد. این فضاهای خالی به استخوانهای جمجمه امکان رشد میدهند. با رشد استخوانها، آنها به یکدیگر نزدیک شده و فاصلهها را پر میکنند. همین که کودک بزرگ میشود، این استخوانها به مرور به هم میچسبند و مفصلهای خاصی آنها را به هم وصل نگه میدارند.
دستها
وقتی که داری تکالیف مدرسهات را انجام میدهی، وقتی که داری طناب میزنی، یا حتی وقتی که در جمع کردن میز ناهار به مادرت کمک میکنی در حال استفاده از استخوان دستهایت هستی. استخوانهایی که در انگشتها، کف دست، مچ، ساعد و بازو وجود دارند.
هر بازوی تو به استخوان شانه یا کتف وصل میشود. شانه یک استخوان بزرگ مثلثیشکل در گوشهی بالا و پشت و در دو طرف قفسه سینه است. بازو و ساعد مجموعا از سه استخوان تشکیل شده است: "استخوان بازو" که در بالای آرنج قرار دارد و استخوانهاي "زندِ زبرين" و "زندِ زیرین" که در زیر آرنج هستند و ساعد را ميسازند. هر کدام از این استخوانها در دو قسمت انتهایی خودشان پهنتر بوده و وسط آنها باریکتر است. در انتهای زند زبرين و زند زیرین هشت استخوان کوچکتر وجود دارد که مچ دست را تشکیل میدهند. این استخوانها با وجود کوچک بودنشان، میتوانند حرکت کنند. وقتی که تو مچ دستت را میچرخانی یا آن را به بالا و پایین حرکت میدهی، در واقع داری از این هشت استخوان استفاده میکنی.
قسمت وسط دست از پنج استخوان جدا از هم تشکیل شده است که انگشتها را میسازند. همهی انگشتان دست سه استخوان دارند، بهجز شست که دو استخوان دارد. با یک حساب سرانگشتی معلوم میشود که در دست، مچها و تمام انگشتها در مجموع 54 استخوان وجود دارد (حساب کن ببین درست گفتم یا نه؟!). تمام این استخوانها با هم همکاری میکنند تا تو بتوانی توپت را پرتاب کنی، مشقهایت را بنویسی، با کامپیوتر کار کنی و یک عالمه کار دیگر که از انجام دادنشان لذت میبری را انجام دهي.
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
پاها
وقتی که تو راه میروی، جستوخیز میکنی و یا توپ را با پایت شوت میکنی، در واقع داری از استخوانهای پایت کمک میگیری.
پاهای تو به یک گروه استخوان گِرد به اسم "لَگَن" وصل است. استخوان لگن شکلی شبیه یک کاسه دارد و از ستون فقرات محافظت میکند. این استخوان از دو استخوان بزرگ در جلو تشکیل شده و پشت آن هم همان دو استخوان آخر ستون مهره ها يعني خاجي و دنبالچه قرار دارند. لگن مثل یک حلقهی محکم اطراف اندامهای سیستم گوارش را دربر گرفته و از آنها محافظت میکند. همچنین بخشی از سیستم ادراری و قسمتهایی از اندامهای تناسلی هم توسط لگن محافظت میشوند.
استخوانهای پا خیلی بزرگ و قوی هستند، زیرا باید بتوانند وزن بدن را تحمل کنند. استخوان ران از لگن تا زانو کشیده شده و طولانیترین استخوان بدن تو است. در زانو، یک استخوان مثلثی شکل وجود دارد که اسمش کشکک زانو است و از مفصل زانو محافظت میکند. در زیر زانو دو استخوان دیگر پا قرار دارند که اسمشان درشتنی و نازکنی است. همچنین مانند سه استخوان بازو، سه استخوان هم در پا وجود دارند که در دو انتهای خود پهنتر بوده و وسطشان باریک است و به هم چِفت شدهاند.
قوزک پا استخوان دیگری است که در محل اتصال استخوان بزرگ مچ پا با استخوانهای ساق پا قرار دارد. قسمت اصلی پایین پا درست مثل دست است که 5 استخوان مجزا دارد و انگشتان پا را تشکیل میدهند. هر انگشت پا دارای سه استخوان خیلی ریز است، بهجز شست پا که فقط دو استخوان دارد. اگر حساب کنیم، معلوم میشود که در کل پاها مجموعاً 52 استخوان وجود دارد.
بیشتر مردم از پاها و انگشتان پایشان برای برداشتن چیزها یا نوشتن استفاده نمیکنند، اما پاها دو کاربرد خیلیخیلی مهم دارند: ایستادن و راه رفتن. اگر تمام استخوانهای پا با هم کار نکنند، تو نمیتوانی تعادل بدنت را بهخوبی حفظ کنی. استخوانهای قسمت پایین پا در یک ردیف قرار دارند و بنابراین رو و کف پا تقریباً مسطح و مقداری هم پهن است. این شکلی بودن پا به تو کمک میکند که صاف و مستقیم بایستی. پس دفعه دیگر که درحال راه رفتن هستی، به پایین و انگشتان پایت نگاه کن و از آنها ممنون باش!
مفصلهای بدن
جایی که دو استخوان به هم وصل میشوند را مفصل میگویند. بعضی از مفصلهای بدن حرکت میکنند و بعضی هم حرکت نمیکنند. مفصلهای ثابت در جایی که هستند محکم شده و اصلاً حرکت نمیکنند. استخوان جمجمه تعدادی از این مفصلها دارد که استخوانهای جمجمه را نزدیک هم نگه میدارند.
مفصلهای متحرک آنهایی هستند که تو به کمکشان راه میروی، اجسام را از زمین بلند میکنی و غذا میخوری. همچنین آنهایی که کمکت میکنند بدنت را خم کنی، به آن پیچوتاب دهی و بخشهای مختلف آن را حرکت دهی هم مفصلهای متحرک هستند. بعضی از مفصلهای متحرک فقط میتوانند کمی حرکت کنند، مثل مفاصل ستون فقرات. بعضیها هم میتوانند در جهتهای مختلف و به مقدار زیاد حرکت کنند. یکی از مهمترین مفصلهای متحرک، مفصل لولایی است. آرنجها و زانوهای تو هردو مفصل لولایی دارند و با کمک این مفصلهاست که تو میتوانی آرنج و زانویت را خم و راست کنی. این مفصلها درست مثل لولای در عمل میکنند و همانطور که لولای در فقط در یک جهت حرکت میکند مفاصل لولایی هم یک جهت حرکت دارند. در انگشتهای دست و پا هم تعدادی مفصل لولایی وجود دارد که البته خیلی کوچکتر از مفاصل آرنج و زانو هستند.
یکی دیگر از انواع مهم مفصلهای متحرک، مفصل گوی و کاسه است. تو میتوانی این مفصلها را در شانه و بالای ران پایت پیدا کنی. در محل این مفصلها، یک استخوان با انتهای گِرد به یک استخوان کوچک شبیه فنجان وصل شده است. مفصلهای گوی و کاسه در تمام جهتها حرکت میکنند. برای امتحان کردن این مفصل کافی است بازویت را بالا بیاوری و آن را در هوا بچرخانی (البته قبلش مطمئن شو که فضای کافی برای این کار داری!).
آیا تا حالا کسی را دیدهای که روی زانوهایش روغن میمالد؟ آدم بزرگها معمولاً این کار را انجام میدهند تا بتوانند راحتتر مفصلهای بدنشان را حرکت دهند. خوب، دلیلش این است که یک مایع مخصوص به اسم "مايع مفصلي" در این مفصلها وجود دارد که برای حرکت آزادانه به آنها کمک می کند. استخوانها در محل مفصل توسط نوارهای محکمی به اسم "رباط" به هم وصل میشوند.
برای مشاهده لینک نیاز به ثبت نام دارید؛ برای ثبت نام کلیک کنید
مراقبت از استخوانها
استخوانها به تو کمک می کنند که بدنت را حرکت دهی و بتوانی هر روز به مدرسه بروی. بنابراین از آنها خوب مراقبت کن. توصیههای زیر میتوانند مفید باشند:
• از استخوان جمجمهات (و مغز داخل آن!) محافظت کن. این کار را میتوانی با پوشیدن کلاه ایمنی موقع دوچرخهسواری و ورزشهای دیگری که ممکن است در آنها به سرت آسیب برسد، انجام دهی. همچنین با استفاده از پوششهای محافظ دیگر موقع ورزش کردن، میتوانی از استخوانهای آرنج و زانویت محافظت کنی. در این صورت اگر خدای نکرده زمین بخوری، استخوانهای بدنت بابت پوششهای محافظ از تو ممنون خواهند بود!
• با نوشیدن شیر و خوردن لبنیات اسکلت بدنت را قوی کن. لبنیات حاوی کلسیم هستند و کلسیم مادهای است که استخوانها را محکم و قوی میکند.
• فعال باش! یکی از بهترین راهها برای قوی کردن استخوانهای بدن انجام تمرینات ورزشی، دویدن و جستوخیز کردن است.
این توصیهها را انجام بده و با استخوانهایت مهربان باش تا بتوانند کارشان را به بهترین شکل انجام دهند. اسکلتت را دوست داشته باش، تو یک دانه از آن بیشتر نداری!